Zinsleer, werkwoord
De verleden tijd, paratatikos en aoristos, παρατατικός - αόριστος
Paratatikos
Bij het gebruik van de paratatikos (verleden tijd van de eerste stam) kunnen drie toepassingen worden onderscheiden.1. Beschrijving van een voortdurende of herhaalde handeling of gebeurtenis in het verleden.
2. Beschrijving van een handeling of gebeurtenis die op zou kunnen treden (irrealis of potentialis).
| μελετούσα όλο το πρωί. | ik heb de hele ochtend gestudeerd. | voortdurende handeling |
| το δωμάτιο καθαριζόταν κάθε μέρα. | de kamer wordt elke dag schoongemaakt. | herhaalde gebeurtenis |
| θα έδινα τα πάντα, για να πετύχω. | ik zou alles geven om succes te hebben. | wens (potentialis) |
| ήθελα να με κατάπινε η γη. | ik had wel door de grond willen zakken (lett.: dat de aarde me verzwolgen zou hebben). | onvervulde wens (irrealis) |
De handeling of gebeurtenis die op zou kunnen treden, wordt in het Nederlands gekenmerkt door het gebruik van de verleden tijd van het hulpwerkwoord zullen: zou, zouden (o.v.t.t. en v.v.t.t.). Deze constructie heet in het Grieks: ο δυνητικός ατελής τρόπος resp. ο δυνητικός συντελεσμένος τρόπος.
Er zijn nog enkele andere situaties waarin
de paratatikos wordt gebruikt:
1. de beginnende paratatikos
| ξημέρωνε, όταν φτάσαμε. | het begon te dagen, toen we aankwamen. |
2. paratikos die een voortdurende of herhaalde handeling in het verleden aangeeft.
| έβλεπα τηλεόραση. | ik zat televisie te kijken. |
3. paratikos die een situatie in het verleden beschrijft die onderbroken wordt door de situatie in het verleden die beschreven wordt in de bijzin.
| όλοι αμφέβαλλαν για τις ικανότητές του, μέχρι που τους απέδειξε πόσο καλός ήταν. | allen twijfelden aan zijn capaciteiten totdat hij hen toonde hoe goed hij was. |
Aoristos
De aoristos (verleden tijd van de tweede stam) wordt gebruikt om een eenmalig of afgeronde gebeurtenis in het verleden te beschrijven. ')
De betekenis van de aoristos komt meer overeen met de voltooid
tegenwoordige tijd (ik heb gekocht) in het Nederlands dan met
de onvoltooid verleden tijd (ik kocht).
| από αύριο δε θα αργώ στη δουλειά μου, γιατί αγόρασα αυτοκίνητο. | vanaf morgen zal ik niet meer te laat op mijn werk komen, omdat ik een auto heb gekocht. |
Dit betekent dat de precieze betekenis van een zin soms uit de context moet worden afgeleid:
| πήγα στην Αμερική το χίλια εννιακόσια ογδοντα ένα. | ik ben in 1981 naar Amerika gegaan (en daar gebleven). ik ben in 1981 naar Amerika geweest (voor korte tijd). |
Als men het feit dat men slechts tijdelijk in Amerika is geweest,
wil benadrukken dan kiest men voor de voltooid verleden tijd:
είχα πάει στην Αμερική το χίλια εννιακόσια ογδοντα
ένα.
Het Grieks onderscheidt nog twee bijzondere situaties waarin de aoristos gebruikt wordt:
1. de verhalende aoristos.
Voorbeeld:
| χθες πήγα στην πόλη, έκανα ψώνια, ήπια καφέ και τελικά πήρα τάξι και έφτασα στο σπίτι αργά το απόγευμα. | gisteren ben ik naar de stad geweest, ik heb boodschappen gedaan, koffie gedronken en tenslotte heb ik een taxi genomen en kwam pas laat in de middag thuis. |
Er is nauwelijks onderscheid te maken met de aoristos die een aantal afzonderlijke eenmalige afgeronde handelingen aanduidt.
2. de toekomende aoristos.
Voorbeeld:
| φύγαμε! | we gaan! |
| σε δυο λεπτά έφτασα! | binnen 2 minuten ben ik er! |
Dit gebruik zegt als het ware: het is al (bijna) gebeurd.
') Ook al heeft die gebeurtenis enige tijd bestaan. Dit wil nog wel eens verwarring opleveren.