◄**

▼*

►**

Zinsleer, werkwoord, betekenis, διάθεση

Nb. Het gaat hier niet om het woord 'betekenis' als vertaling van een werkwoord, maar om betekenis in de zin van de vraag of het werkwoord een actieve, passieve of andere werking weergeeft.

De Griekse werkwoordsvormen vallen uiteen in de actieve en de passieve vormen.
De actieve vormen heten tezamen η ενεργητική φωνή, en de passieve vormen η παθητική φωνή.
De werkwoordsvormen behoren tot het gebied van de vormleer (morfologie).

De bestudering van de correcte, betekenisvolle zinnen die met werkwoorden gemaakt kunnen worden, behoort tot de zinsleer (syntaxis).
De bestudering van de betekenissen van die zinnen behoort tot de betekenisleer (semantiek).
Hoewel dus een bespreking van de betekenis van het werkwoord zou moeten plaats vinden in het kader van de semantiek, zullen we daar om praktische redenen aan voorbijgaan, en de vergelijking van vorm en betekenis van het werkwoord hier in de syntaxis bespreken.

De betekenis van het werkwoord in de zin wordt in het Grieks aangeduid met διάθεση.
Over het algemeen zal een werkwoord met een actieve vorm (ενεργητική φωνή) in de zin een actieve betekenis (ενεργητική διάθεση) hebben, en een werkwoord met een passieve vorm (παθητική φωνή) een passieve betekenis (παθητική διάθεση).
Dit is echter absoluut geen vaststaand feit.
Bovendien kent het Grieks naast de actieve en de passieve betekenis (ενεργητική en παθητική διάθεση) nog enkele andere betekenissen: μέση διάθεση (mediale betekenis), ουδέτερη διάθεση (neutrale betekenis), απρόσωπη διάθεση (onpersoonlijke betekenis), τροπική διάθεση (modale betekenis).
Er zal blijken dat elk van deze betekenissen zowel met een werkwoord met een actieve vorm als met een werkwoord met een passieve vorm kan voorkomen.')

 

Dit leidt tot de volgende verdeling.

 

de actieve betekenis		η ενεργητική διάθεση
	deponentia (passieve vorm, actieve betekenis)		τα αποθετικά ρήματα
de passieve betekenis		η παθητική διάθεση
de mediale betekenis		η μέση διάθεση
de wederkerende betekenis		η αυτηπαθής διάθεση
de wederkerige betekenis		η αλληλοπαθής διάθεση
de modale betekenis		η τροπική διάθεση
de neutrale betekenis		η ουδέτερη διάθεση
de onpersoonlijke betekenis		η απρόσωπη διάθεση

 

 

Let op het verschil tussen het 'worden' γίνομαι (koppelwerkwoord met de betekenis 'in een toestand komen') en worden (hulpwerkwoord van de passieve vorm).

Werkwoorden met een actieve betekenis (dus ook de deponentia) kunnen zowel transitief (overgankelijk) als intransitief (onovergankelijk) zijn.

Griekse zinnen met een werkwoord met een actieve vorm en een actieve, overgankelijke betekenis kunnen over het algemeen net als in het Nederlands naar een zin met een werkwoord met passieve vorm worden omgezet. Dit heet passiveren.
Dit geldt in het Grieks niet voor de deponentia. Om zinnen met een deponens om te zetten naar een zin met dezelfde betekenis, zal voor een ander werkwoord met dezelfde betekenis (synoniem) worden gekozen.
Passiveren kan in het Grieks ook niet als een werkwoord geen passieve vormen kent. BIjvoorbeeld: ανοίγω - openen. In dat geval moet ofwel een ander werkwoord met dezelfde betekenis worden gezocht, ofwel een andere zinsconstructie worden gebruikt. Bijvoorbeeld: in plaats van 'de ramen worden geopend': 'ze openen de ramen'.

 

 

Nb. Met het woord betekenis duiden we hier op de actieve, passieve, modale etc. betekenis, niet op de vertaling van het betreffende werkwoord.

Overigens moet worden opgemerkt dat een werkwoord afhankelijk van de betekenis-vertaling een verschillende betekenis - διάθεση kan hebben. Bovendien hoeft de betekenis - διάθεση van het Griekse werkwoord en zijn Nederlandse vertaling niet gelijk te zijn.

') Daar komt bij dat het Grieks vaak een onpersoonlijke betekenis (η απρόσωπη διάθεση) hanteert waar het Nederlands de passieve betekenis gebruikt:
χτες θάψανε τον Γιάννη - gisteren is Jan begraven (letterlijk: gisteren hebben ze Jan begraven).