Zinsleer, werkwoord, actieve betekenis, deponentia
τα αποθετικά ρήματα
Het Grieks kent diverse werkwoorden die een passieve vorm koppelen aan een actieve betekenis.
Dergelijke werkwoorden heten deponentia (enkelvoud: deponens); in het Grieks αποθετικά ρήματα.
Ook deponentia kunnen overgankelijk (transitief, μεταβατικός) of onovergankelijk (intransitief, αμετάβατος) zijn, dat wil zeggen: al of niet vergezeld gaan van een lijdend voorwerp.
De 'zuiverste' vorm van deponentia vindt men in werkwoorden
die in hun Nederlandse betekenis geen passieve vorm hebben:
- έρχομαι - komen
- εργάζομαι - werken
- κάθομαι - zitten
- κοιμάμαι - slapen
Het volgende overzicht bevat van diverse deponentia voorbeelden van de verschillende manieren waarop ze kunnen voorkomen (transitief, intransitief, reflexief, met vast voorzetsel).
| αρνούμαι/ αρνιέμαι |
weigeren ontkennen |
overg. overg. |
acc | ότι να |
αρνούμαι ένα δώρο. αρνήθηκε ότι έκλεψε τα χρήματα. |
ik weiger het geschenk. hij ontkende dat hij het geld gestolen had. |
|
| ασχολούμαι | zich bezig-houden met | onoverg. | με | ασχολούμαι με τη μουσική. | ik houd me bezig met muziek | ||
| βαριέμαι | vervelen | overg. | acc | βαριέμαι αυτά τα βιβλία. | ik ben die boeken beu. | ||
| γίνομαι | worden gebeuren |
onoverg. onoverg. |
θέλει να γίνει γιατρός. πώς έγινε το ατύχημα; |
hij wil dokter worden. hoe is het ongeluk gebeurd? |
|||
| δέχομαι | ontvangen | overg. | acc | δέχομαι ένα δώρο. | ik ontvang een geschenk. | ||
| εργάζομαι | werken | onoverg. | εργάζομαι ολόκληρες μέρες. | ik werk hele dagen. | |||
| έρχομαι | komen | onoverg. | έρχομαι αύριο. | ik kom morgen. | |||
| κάθομαι | zitten | onoverg. | κάθομαι στο τραπέζι. | ik zit op de tafel. | |||
| καταριέμαι | vervloeken | overg. | acc | καταράστηκε την ώρα που ... | hij vervloekte de dag dat ... | ||
| κοιμάμαι | slapen | onoverg. | κοιμάται ακόμα. | hij slaapt nog. | |||
| λυπάμαι | betreuren | overg. | acc | λυπάμαι που δεν μπορεί να έρθει. | ik betreur dat hij niet kan komen. | ||
| παραπονιέμαι | klagen | onoverg. | για | παραπονιέμαι για το φαγητό. | ik klaag over het eten. | ||
| περιποιούμαι | verzorgen | overg. | acc | περιποιούμαι τα λουλούδια. | ik verzorg de bloemen. | ||
| σκέφτομαι | overdenken denken te nadenken bedenken |
overg. overg. onoverg. overg. |
acc acc |
να |
σκέφτομαι το θέμα σκέφτομαι να ... σκέφτομαι ακόμα λίγο. θα σκεφτούμε κάτι. |
de kwestie overdenken denken om te ... ik denk nog even na. we zullen (wel) iets bedenken. |
|
| συνεννοούμαι | afspreken | overg. | ότι να |
με | συνεννοηθήκαμε ότι ... συνεννοηθήκαμε να ... |
we spraken af om ... we spraken af dat ... |
|
| φοβάμαι | vrezen | overg. | acc | μη μήπως |
όλοι τον φοβούνται. | allen vrezen hem. |
Sommige deponentia hebben in de tweede stam actieve uitgangen:
| γίνομαι | να γίνω | έγινα | worden, gebeuren |
| έρχομαι | να έρθω | ήρθα | komen |
| κάθομαι | να καθίσω | κάθισα | zitten |
Een actieve zin met het transitieve δέχομαι (ontvangen) en αντιλαμβάνομαι (bespeuren, opmerken) kan niet zonder meer gepassiveerd worden, omdat het werkwoord in de actieve betekenis al de passieve vorm heeft. In een passieve zin wordt daarom de volgende passieve omschrijving gebruikt:
| έγινε δεκτός από τον πρόεδρο. | hij is ontvangen door de president. |
| η απουσία σου έγινε αμέσως αντιληπτή. | je afwezigheid werd direct opgemerkt. |
Nb. De omzetting van 'wij werken' naar 'er wordt gewerkt' valt niet onder het begrip passiveren. De vorm 'er wordt gewerkt' is een vorm van de onpersoonlijke betekenis.
Nb. Let op het verschil tussen het 'worden' γίνομαι (koppelwerkwoord met de betekenis 'in een toestand komen') en het Nederlandse 'worden' (hulpwerkwoord van de passieve vorm).
') Het werkwoord ρωτάω (vragen) gaat vergezeld van twee objecten in de accusativus. Anders gezegd: het meewerkend voorwerp staat bij ρωτάω ook in de accusativus.