◄**

▼*

►**

Zinsleer, werkwoord, actieve betekenis, ενεργητική διάθεση

Over het algemeen hebben zinnen met een werkwoord met een actieve vorm ook een actieve betekenis (ενεργητική διάθεση).

ο ήλιος θερμαίνει τη γη.

de zon verwarmt de aarde.

 

Er is echter een groot aantal werkwoorden dat een passieve vorm koppelt aan een actieve betekenis.

Deze werkwoorden worden deponentia (enkelvoud: deponens) genoemd; in het Grieks: τα αποθετικά ρήματα.

 

Actieve zinnen (zinnen met een werkwoord met een actieve vorm) kunnen over het algemeen omgezet worden naar een passieve zin (een zin met een werkwoord met een passieve vorm). Dit heet passiveren.

Dit geldt niet voor de deponentia. Om zinnen met een deponens om te zetten naar een zin met dezelfde betekenis, zal voor een ander werkwoord met dezelfde betekenis (synoniem) worden gekozen. Zie aldaar.
Nb. De omzetting van 'wij werken' naar 'er wordt gewerkt' valt niet onder het begrip passiveren. 'Er wordt gewerkt' valt onder de neutrale betekenis.

Werkwoorden met een actieve betekenis kunnen op zich weer overgankelijk (transitief) of onovergankelijk (intransitief) zijn.
Transitieve werkwoorden hebben over het algemeen een lijdend voorwerp bij zich. Sommige kunnen ook zonder lijdend voorwerp een betekenisvolle zin vormen.
Intransitieve werkwoorden kunnen vergezeld gaan van een meewerkend voorwerp.
Binnen de intransitieve werkwoorden is een subcategorie te onderscheiden van intransitieve werkwoorden die vergezeld gaan van een vast voorzetsel. Het bijbehorende voorzetselvoorwerp neemt de funtie over van het (in)directe object (het meewerkend of lijdend voorwerp).
Dit betekent overigens niet dat deze eigenschap bij een werkwoord en zijn vertaling overeen moet stemmen. Het kan voorkomen dat de ene vertaling wel en een andere niet een van de genoemde eigenschappen heeft.

 

Werkwoorden met een actieve betekenis kunnen nog nader onderscheiden worden in zinnen met een
- neutrale betekenis
- onpersoonlijke betekenis

Zowel in het Nederlands en het Grieks zijn er een klein aantal werkwoorden die een actieve vorm koppelen aan een passieve betekenis. Dat zijn overigens niet per se werkwoorden met dezelfde betekenis.

αυτό το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα.		dat boek leest lekker weg.	actieve vorm, passieve betekenis in het Nederlands
το παγωτό λιώνει από τον ήλιο.	actieve vorm, passieve betekenis in het Grieks	het ijs smelt door de (warmte van) de zon.