Zinsleer, werkwoord
Deelwoorden
De deelwoorden zijn:
- het tegenwoordig deelwoord actief
- het tegenwoordig deelwoord passief
- het voltooid
deelwoord
Het tegenwoordig deelwoord actief
Het tegenwoordig deelwoord is onverbuigbaar.
Het kan niet attributief (als een bijvoeglijke bepaling) gebruikt
worden 1
), maar
alleen als een predicatieve bepaling (bepaling van gesteldheid) bij
het onderwerp:
| κλαίγοντας έβγαινε έξω. | huilend liep hij de deur uit. |
Soms heeft het tegenwoordig deelwoord een causale betekenis (te vergelijken met die van een causale bijzin ingeleid door bijvoorbeeld: omdat, aangezien):
| μην μπορώντας να φύγουν, έμειναν σπίτι. | omdat ze niet weg konden, zijn ze thuis gebleven (lett.: niet kunnende weggaan). |
De ontkenning bij het tegenwoordig deelwoord is μη(ν).
De zwakke vormen van het persoonlijk voornaamwoord staan achter het tegenwoord deelwoord (net als het geval is bij de gebiedende wijs):
| δίνοντάς του τα θα σώσεις τη ζωή σου. | door het hem te geven, red je je leven. |
| μη δίνοντας του τα θα χάσεις τη ζωή σου. | door het hem niet te geven, zal het je je leven kosten. |
1
) Op elke regel is natuurlijk een uitzondering:
τα λιμνάζοντα ύδατα -
het stilstaande water.
Het is vooral de groep van deelwoorden op -ων die ook als
bijvoeglijk naamwoord kunnen worden gebruikt. Deze deelwoorden
worden momenteel als bijvoeglijke naamwoord gezien.
Bijvoorbeeld ook: το επείγον τηλεφώνημα - het noodzakelijke
telefoontje
En terwijl het tegenwoordig deelwoord niet gebruikt kan worden als bijvoeglijk naamwoord, kan het in een enkel geval wel gebruikt worden als zelfstandig naamwoord: οι παλιννοστούντες- de remigranten.
Het tegenwoordig deel woord passief
Een beperkt aantal werkwoorden heeft een tegenwoordig deelwoord passief. Dit deelwoord fungeert als een bijvoeglijk of zelfstandig naamwoord:
| ένα πουλί πετάμενο | een vliegende vogel |
| με τρεμάμενα χέρια | met trillende handen |
| οι εργαζόμενες γυναίκες | de werkende vrouwen |
| τρεχούμενο νερό | stromend water |
| τα στεκάμενα νερά | het stilstaande water |
| η συρόμενη πόρτα | de schuifdeur |
| η περιστρεφόμενη πόρτα | de draaideur |
| οι διαμαρτυρόμενοι | de protestanten |
| το περιεχόμενο | de inhoud |
| ο διανοούμενος | de intellectueel |
| το φαινόμενο | het fenomeen, verschijnsel |
Het tegenwoordig deelwoord van sommige deponentia wordt wel predicatief gebruikt:
| φοβούμενος μήπως τον χτυπήσουν, έφυγε τρέχοντας. | hij rende weg uit angst dat ze hem zouden slaan. (lett.: bevreesd dat zij hem zouden slaan, ging hij rennend weg). |
| θυμούμενη τον πατέρα της, χαμογέλασε. | denkend aan haar vader, glimlachte ze. |
In voorgaande voorbeelden wordt het Griekse tegenwoordig deelwoord passief in het Nederlands weergegeven met een (actief) tegenwoordig deelwoord.
Omdat het Nederlands geen passief tegenwoordig deelwoord kent, komt het regelmatig voor dat het Griekse passief tegenwoordig deelwoord in het Nederlands weergegeven wordt met een voltooid deelwoord:
| ονομαζούμενος | genaamd, genoemd |
| το προστατευόμενο είδος | de beschermde (dier)soort |
| το απειλούμενο είδος | de bedreigde (dier)soort |