◄**

▼*

►**

Temporele bijzinnen

η χρονική πρόταση - bijzin van tijd

 

Temporele bijzinnen geven een tijdsrelatie aan tussen de handeling, gebeurtenis of toestand in de hoofdzin en die in de bijzin. Grofweg onderscheiden we drie soorten temporele relaties:
1. gelijktijdigheid waarbij de handelingen van de hoofd- en bijzin in het zelfde tijdsbestek plaatsvinden
2. voortijdigheid waarbij de handeling van de bijzin eerder plaatsvindt dan die van de hoofdzin
3. natijdigheid waarbij de handeling van de bijzin later plaatsvindt dan die van de hoofdzin.

 

Temporele bijzinnen van gelijktijdigheid, ταυτόχρονο / σύγχρονο

 

όταν σαν τότε που	toen, wanneer toen er op dat moment
καθώς ενώ ') όπως	terwijl
όσο	zolang (als)
την ώρα που τη στιγμή που	op het moment dat, terwijl
εκεί που	op het moment dat
τώρα που	nu (dat)
κάθε φορά που κάθε που όποτε άμα	telkens wanneer

Bovenstaande voegwoorden worden geconstrueerd met de indicativus. De uitzondering op deze regel is de coniunctivus futuralis in de bijzin na όταν en σαν wanneer de gelijktijdige handeling in de toekomst plaatsvindt.

Er zijn twee soorten gelijktijdigheid mogelijk:
a) de handelingen van de hoofd- en bijzin vallen qua tijd samen
b) de handeling van de hoofdzin vindt plaats binnen het tijdsbestek van die van de bijzin.

Temporele bijzin, de handelingen van de hoofd- en bijzin vallen qua tijd samen

 

δούλευε όσο ζούσε.	zolang hij leefde, heeft hij gewerkt.
όσο έμενε εκεί, έχανε τον καιρό του.	zolang hij daar bleef, verdeed hij zijn tijd.
τώρα που ζούμε στην Αθήνα, η σχέση μας πάει μια χαρά.	nu we in Athene wonen, is onze relatie heel goed.
τη στιγμή που βγήκαμε από το μουσείο, άρχισε να βρέχει.	op het moment dat we het museum uitkwamen, begon het te regenen.
όταν δούλευα στο Βόλο, έμενα στου θείου μου.	toen ik in Volos werkte, woonde ik bij mijn oom.
όπως πήγαινα στη δουλειά, σκεφτόμουν τι δώρο να τους πάρω.	terwijl ik naar mijn werk liep, liep ik te denken wat ik voor een cadeau voor ze zou kopen.

In bovenstaande zinnen zijn de handelingen van hoofd- en bijzin ofwel allebei duratief (eerste stam) ofwel allebei punctueel (tweede stam). Duratief wil zeggen dat het werkwoord een toestand beschrijft die voortduurt of voortduurde. Punctueel wil zeggen dat het werkwoord een eenmalig of afgeronde gebeurtenis beschrijft.

 

Temporele bijzin, de handeling van de hoofdzin valt binnen het tijdsbestek van de bijzin

 

καθώς προχωρούσαμε, η Αγνή μου είπε την ιστορία.	terwijl we voortliepen, vertelde Agni me het verhaal.
ενώ βρισκόμουν στην εκκλησία, άρχισε να βρέχει.	terwijl ik in de kerk stond, begon het te regenen.
όπως κατέβαινε τη σκάλα, της ήρθε μια ζάλη.	terwijl ze de trap af liep, werd ze duizelig.
σε είδανε τη ώρα που έμπαινες στο σπίτι της.	toen jij haar huis binnenging, hebben ze je gezien.
τώρα που μου το λες, θυμάμαι ότι μου τό 'χεις ξαναπεί.	nu je het zegt, herinner ik me dat je het me al eens eerder hebt verteld.

In deze zinnen drukt de bijzin een toestand uit waarbinnen de handeling van de hoofdzin plaatsvindt. Omdat de handeling in de hoofdzin als afgerond wordt beschouwd kan worden, wordt zij weergegeven met een tweede stam; omdat de bijzin duratief is, staat het werkwoord van de bijzin in de eerst stam.

De twee vormen van gelijktijdigheid kunnen zich naturlijk ook meer dan eens voordoen (herhaling of gewoonte). Dan is er sprake van een iteratieve handeling in zowel de hoofd- als de bijzin. De persoonsvormen in de hoofd- en bijzin staan dan allebei in de eerste stam:

όποτε με πήγαινε στο σχολείο, μου έλεγε μια ιστορία.	telkens wanneer ze me naar school bracht, vertelde ze me een verhaaltje.
τη στιγμή που μιλάω εγώ δε θέλω αντιρρήσεις.	wanneer ík spreek, wil ik niet tegengesproken worden.
πάντοτε άρχιζε να κλαίει το παιδί, ενώ βρισκόμασταν στην εκκλησία.	wanneer we in de kerk zaten, begon het kind altijd te huilen.
άμα βλέπω τηλεόραση, νυστάζω.	elke keer dat ik naar de televisie kijk, word ik slaperig.

Let op het gebruik van 'wanneer'. Het gebruik van 'wanneer' in deze voorbeelden is steeds temporeel, dus wordt in het Grieks gebruik gemaakt van όταν (indien 'wanneer' in de betekenis van 'als' gebruikt was, conditioneel dus, dan zou in het Grieks gebruik zijn gemaakt van 'αν').

Nb. In het Nederlands wordt het voortdurende aspect weergegeven door gebruik te maken van een hulpwerkwoord: ik zit te lezen, ik liep te dromen ed. Daarom volstaan we in het verleden vaak met 'toen' terwijl 'terwijl' meer op zijn plaats zou zijn. In het Grieks wordt in die gevallen dus niet 'οταν', maar ενώ of κάθε φορά gebruikt, en dan steeds met de 1e stam i.c. de paratatikos.

ενώ εγώ ετοίμαζα το φαγητό, χτύπησε το κουδούνι.

toen ik het eten aan het klaar maken was, ging de bel.

') ενώ kan (net als in het Nederlands) een concessieve betekenis hebben: hoewel