◄**

▼*

►**

Temporele bijzinnen

η χρονική πρόταση - bijzin van tijd

 

Temporele bijzinnen geven een tijdsrelatie aan tussen de handeling, gebeurtenis of toestand in de hoofdzin en die in de bijzin. Grofweg onderscheiden we drie soorten temporele relaties:
1. gelijktijdigheid waarbij de handelingen van de hoofd- en bijzin in hetzelfde tijdsbestek plaatsvinden
2. voortijdigheid waarbij de handeling van de bijzin eerder plaatsvindt dan die van de hoofdzin
3. natijdigheid waarbij de handeling van de bijzin later plaatsvindt dan die van de hoofdzin.

 

Temporele bijzinnen van voortijdigheid, προτερόχρονο

 

όταν σαν	toen, wanneer, als
μόλις άμα	zodra (als), toen, als
αφού αφότου	nadat, toen

 

όταν είδε το θεριό, το έβαλε στα πόδια.	toen hij het wilde dier zag, zette hij het op een lopen.
έφτασαν στο σταθμό, αφού έφυγε το τρένο.	ze kwamen aan op het station, nadat de trein (al) vertrokken was.
μόλις μπήκα, η Δήμητρα σηκώθηκε και έφυγε.	ik was nog niet binnen, of Dimitra stond op en ging weg (lett.: zodra ik binnen kwam, stond Dimitra op en ging weg).
σαν τά 'μαθε όλα, άλλαξε γνώμη.	toen hij alles gehoord had, veranderde hij van mening.
μόλις άκουσα τη φωνή του, έπαθα.	zodra ik z'n stem hoorde, kreeg ik de zenuwen.
όταν έφτασα στο σπίτι, βρήκα την πόρτα ανοιχτή.	toen ik thuis kwam, trof ik de deur open aan.

In de bovenstaande zinnen gaat het telkens om twee eenmalige handelingen die op elkaar volgen. De handelingen van de hoofd- en bijzin worden in een verleden context weergegeven door de aoristus.

Wanneer de beide op elkaar volgende handelingen zich herhalen (iteratief zijn), dan wordt in zowel hoofd- als bijzin het imperfectum (paratatikos) gebruikt:

με έπιανε πανικός, μόλις άκουγα τη φώνη του.	zodra ik zijn stem hoorde, raakte ik (elke keer weer) in paniek.
όταν έφτανε στο σπίτι, έβρισκε πάντα την πόρτα ανοιχτή.	wanneer hij thuiskwam, trof hij de deur altijd open aan.

Wanneer de beide handelingen zich in de toekomst bevinden, wordt het voegwoord gevolgd door een coniunctivus, meestal van de tweede stam, de zogenaamde coniunctivus futuralis. In de hoofdzin staat een futurum of een imperativus:

όταν δω το θέριο, θα το βάλω στα πόδια.	als ik het wilde dier zie, zet ik het op een lopen.
όταν δεις το θέριο, βάλε το στα πόδια.	als je het wilde dier ziet, zet het dan op een lopen.
έλα αφού φύγουν οι γονείς μου.	kom als mijn ouders weggegaan zijn.
μόλις μπει η Δήμητρα, θα σηκωθώ και θα φύγω.	zodra Dimitra binnenkomt, ben ik weg (lett.: zal ik opstaan en weggaan).
μόλις μπεις μέσα, κλείσε την πόρτα, σε παρακαλώ.	sluit, zodra je binnen bent de deur, alsjeblieft.

Nb. In bijzinnen die vanwege de context een toekomende tijd rechtvaardigen, wordt na όταν, αφού, μόλις etc. het gebruik van θα vooralsnog als niet correct beschouwd.

 

 

Temporele bijzinnen van natijdigheid, υστερόχρονο

 

πριν (να) προτού (να)	voordat, voor
ώσπου μέχρι που έως που μέχρις ότου ωσότου	totdat, tot
ώσπου να μέχρι να	totdat, voordat, tot, voor

Naast ώσπου να en μέχρι να komt soms ook όσο (που) να voor.

Na πριν (να) en προτού (να) volgt altijd een coniunctivus van de tweede stam, onafhankelijk van het werkwoord in de hoofdzin:

μην φύγεις πριν γυρίσω εγώ.	ga niet weg, voordat ik terugben.
πριν φύγει μας τηλεφώνησε.	voordat hij wegging, belde hij ons op.
θα φτάσουμε στην καλύβα προτού να νυχτώσει.	we zullen bij het hutje aankomen, voordat het donker wordt.

In een verleden context worden ώσπου, μέχρι που, έως ότου en ωσότου gevolgd door een aoristus. In de hoofdzin staat ook een aoristus omdat de handeling van de hoofdzin per definitie is afgerond voordat de handeling van de bijzin begint:

σε περιμέναμε ώσπου πέρασε το τελευταίο λεωφορείο.	we hebben op je gewacht tot de laatste bus langskwam.
συνέχισε το διάβασμα έως ότου άρχισε να σκοτεινιάζει.	hij ging door met lezen totdat het donker werd.

In een toekomstige context worden ώσπου en μέχρι που gevolgd door να + coniunctivus van de tweede stam; in het geval van μέχρι που valt που doorgaans weg. Έως ότου, μέχρις που en ως ότου worden direct gevolgd door een coniunctivus van de tweede stam (dus in principe zonder να of θα):

δε θα φύγει κανείς ώσπου να γυρίσω εγώ.	niemand gaat weg voor/tot ik terug ben.
περίμενε κάτω μέχρι να τελειώσουμε.	wacht beneden tot we klaar zijn.
καβουρδίζετε το κρέας έως ότου κοκκινίσει απ' όλες τις μεριές.	u braadt het vlees aan totdat het rondom bruin is.
θα σε βασανίσω μέχρις ότου μου πεις όλη την ιστορία.	ik zal je martelen tot je me het hele verhaal hebt verteld.

Dit futurale gebruik van ώσπου να, μέχρι να etc. kan ook voorkomen bij hoofdzinnen die in het verleden staan. Dan drukt de bijzin een 'wachten op' of 'verwachten' uit:

δεν έφυγε κανείς ώσπου να γυρίσω εγώ.	niemand ging weg totdat ik terug zou zijn.
περίμενε κάτω μέχρι να τελειώσουμε.	hij wachtte beneden tot we klaar zouden zijn.
εκεί τον προφυλάκισαν ωσότου γίνει η δίκη στο Ναύπλιο.	daar hielden ze hem in hechtenis totdat het proces in Nafplio zou plaatsvinden.
ώσπου να καταλάβω τι έγινε, είχε φύγει το αυτοκίνητο.	voordat ik doorhad wat er gebeurde, was de auto al vertrokken.