◄**

▼*

►**

Bijwoordelijke bijzinnen

η επιρρημστική πρόταση

 

Bijwoordelijke bijzinnen vervullen dezelfde rol in de zin als de bijwoordelijke bepaling.

Vergelijk:

Tegen de avond zag ik Jan ineens.

Toen de avond viel, zag ik Jan, zonder dat ik dat verwachtte.

De bijwoordelijke bepalingen 'tegen de avond' en 'ineens' kunnen vervangen worden door de bijwoordelijke bijzinnen 'toen de avond viel' en 'zonder dat ik dat verwachtte'.

De bijzinnen in de tweede voorbeeldzin vervullen dezelfde syntactische functie als de bijwoordelijke bepalingen in het eerste voorbeeld. Daarom worden dergelijke bijzinnen 'bijzinnen van bijwoordelijke bepaling', of kortweg bijwoordelijke bijzinnen genoemd.

 

Een bijwoordelijke bijzin is ofwel:
- een bijzin ingeleid door een onderschikkend voegwoord
- een gesubstantiveerde bijzin
- een bijvoeglijke/betrekkelijke bijzin met ingesloten antecedent
- een beknopte bijzin.
Omdat een bijwoordelijke bijzin niet noodzakelijk is om een betekenisvolle zin te maken, worden bijwoordelijke bijzinnnen niet tot de complementszinnen gerekend.

 

Bijwoordelijke bijzinnen kunnen onderverdeeld worden in:

temporele bijzinnen	=	bijzinnen van tijd	toen, terwijl, zolang als, nadat, totdat, voordat, zodra, wanneer, als1)
causale bijzinnen	=	bijzinnen van reden en oorzaak	omdat, want2) , doordat, aangezien
conditionele bijzinnen	=	voorwaardelijke bijzinnen	als1) , indien, tenzij, mits
finale bijzinnen	=	bijzinnen van doel	opdat, om te ...
consecutieve bijzinnen	=	gevolgaanduidende bijzinnen	zodat, (zo ...) dat
concessieve bijzinnen	=	bijzinnen van toegeving	hoewel, ook al, ondanks dat
comparatieve bijzinnen	=	bijzinnen van vergelijking	alsof, zoals, hoe ... des te, naarmate, dan
		bijzinnen van plaats	waar
		bijzinnen van omstandigheid	terwijl, zonder dat, in plaats van dat
		bijzinnen van beperking	behalve dat, voor zover

¹) Het voegwoord 'als' wordt in het Nederlands gebruikt zonder dat we ons er rekenschap van geven of de betekenis 'indien/ onder de voorwaarde dat' dan wel de betekenis 'wanneer'/'op het moment dat' bedoeld wordt. Daar komt nog bij dat bij de betekenis 'wanneer' vaak ook een zekere gevoelswaarde van 'indien' aanwezig is. Het Grieks maakt een strikt onderscheid tussen deze betekenissen: alleen wanneer de betekenis 'indien' is, wordt het voegwoord 'αν' gebruikt,anders 'όταν':

αν βιαστείς, προλαβαίνεις το τρένο.	als je je haast, haal je de trein nog.	(onder de voorwaarde dat)
όταν βγούμε σε λίγο στην εθνική οδό, μπορούμε να πάμε πιο γρήγορα.	wanneer/als we dadelijk op de snelweg zijn, kunnen we harder rijden.	(op het moment dat)

²) In het Nederlands is het voegwoord 'want' nevenschikkend. Dit blijkt uit de woordvolgorde die bij gebruik van 'want' in de hoofdzin en in de bijzin hetzelfde is. De Griekse equivalenten (γιατί, διότι of επειδή) behoren tot de onderschikkende voegwoorden. De woordvolgorde wordt niet door het gekozen voegwoord beïnvloed.

επειδή ήταν πανάκριβο, δεν το αγόρασα.	ik heb het niet gekocht, want het was veel te duur.	(woordvolgorde hoofdzin en bijzin: onderwerp, persoonsvorm, overige zinsdelen)
επειδή ήταν πανάκριβο, δεν το αγόρασα.	ik het het niet gekocht omdat het veel te duur was.	(woordvolgorde bijzin: onderwerp, overige zinsdelen, persoonsvorm)

Nb. Zie het onderwerp leestekens voor het al of niet plaatsen van een komma aan het begin van een bijwoordelijke bijzin.