Accentverschuiving / klemtoonverschuiving
De begrippen accent en klemtoon zijn niet uitwisselbaar. Vaak echter valt de klemtoon op de lettergreep met het accent. Daarom treedt er een zekere slordigheid op in het gebruik van de woorden accentverschuiving en klemtoonverschuiving. Ook deze grammatica zal zich daaraan schuldig maken.
Niet alleen bij extra lettergrepen door verbuiging maar ook als een woord wordt gevolgd door bijvoorbeeld een bezittelik voornaamwoord (
enclitica) treedt
accentverschuiving op. Bijv. ο άνθρωπος (de mens) του ανθρώπου (van de
mens).
Deze schijnbare uitzondering op de
limitatieregel
is alleen vanuit historisch perspectief verklaarbaar. In het
Oudgrieks hebben niet alle klinkers dezelfde lengte. Net als in het
Nederlands zijn er korte en
lange
klinkers.
De α, ι en υ konden zowel lang als kort zijn. De ο en ε
waren kort, de ω en η lang. De klinkercombinaties ει en ου waren
lang. Voor de limitatieregel tellen lange klinkers voor twee. In het voorbeeld
ανθρώπου staat het accent dus niet op de α maar op de ω (de α zou
als vijfde klinker tellen).
Deze vorm van accentverschuiving treedt
bij veel zelfstandige naamwoorden op, alsmede bij bijvoeglijke
naamwoorden die als zelfstandig naamwoord worden gebruikt:
| de uitgang ου | ||||
| ο άνθρωπος | de mens | του ανθρώπου | van de mens | |
| το πρόσωπο | de persoon | του προσώπου | van de persoon | |
| πλούσιος | rijk | πλουσίου | van rijke (ev) | |
| de uitgang ων | ||||
| ο άνθρωπος | de mens | των ανθρώπων | van de mensen | |
| ο Έλληνας | de Griek | των Ελλήνων | van de Grieken | |
| πλούσιος | rijk | πλουσίων | van rijke (mv) | |
| de uitgang ους | ||||
| ο άνθρωπος | de mens | τους ανθρώπους | de mensen, acc. | |
| το έδαφος | het grondgebied | του εδάφους | van het grondgebied | |
| ο πλούσιος | de rijke | τους πλουσίους | de rijken, acc. | |
| de uitgang εις | ||||
| η κυβέρνηση | de regering | οι κυβερνήσεις | de regeringen | |
| de uitgang η | ||||
| το έδαφος | het grondgebied | τα εδάφη | de grondgebieden | |
Een volledig overzicht per klinker(combinatie) met voorbeelden van kort en lang is opgenomen bij het onderwerp lettergrepen.
Ook als de limitatieregel niet in het geding is, treedt bij diverse zelfstandige naamwoorden bij het verbuigen accentverschuiving op.
Dit leidt tot een behoorlijke verscheidenheid aan verbuigingen van zelfstandige naamwoorden.