◄**

▼*

►**

▲**++

Assimilatie en dissimilatie

η αφομοίωση και η αποδιάκριση

Wanneer twee medeklinkers elkaar opvolgen, kan het voorkomen dat de klankkleur van de eerste, de tweede of van beide medeklinkers verandert. Dit verschijnsel heet assimilatie.
Ook in het gesproken Nederlands treedt assimilatie op. In de spreektaal horen we het zelf niet meer, maar voor de Nederlands lerende bemoeilijkt het het verstaan behoorlijk.
In het geschreven Nederlands kunnen we assimilatie herkennen in vele uit het Latijn en Grieks stammende woorden. Vergelijk bijvoorbeeld de worden 'import' en 'export'. 'Import' komt van 'in-port'. De 'n' is onder invloed van de 'p' tot 'm' geassimileerd. Assimilatie kan zowel binnen een woord als bij twee opeenvolgende woorden optreden:

έντερα	[éntera]	→	[endera]	έντερα	darmen
συν+φωνία	[sin+fonía]	→	[siɱfonía]	συμφωνία	symfonie
τον πατέρα	[ton patéra]	→	[to(m) batéra]	τον πατέρα	de vader (acc.)

Assimilatie treedt bij de volgende combinaties van fonemen/medeklinkers op:
1. [n] of [ŋ] gevolgd door een gutturaal
2. [n] gevolgd door dentaal [t]
3. [n] of [m] gevolgd door een labiaal
4. [s] gevolgd door een stemhebbende medeklinker (β, γ, δ, λ, μ, ν, ρ, ζ)
5. [t] gevolgd door sibilant [z].

Indien de assimilatie binnen een woord optreedt, is het effect in de schrijfwijze van het woord verwerkt.
Indien de assimilatie bij twee opeenvolgende woorden optreedt, is het effect alleen in de uitspraak hoorbaar.

Assimilatie binnen een woord:

de klank van de eerste medeklinker verandert
	gutturaal		wordt		wordt
		[n] voor [γ], [k], [ks], [x]	[ŋ]	[sin-xjéro]	[siŋxjéro]	συγχαίρω	feliciteren
	labiaal		wordt		wordt
		[n] voor [p], [ps]	[m]	[én-psixos]	[émpsixos]	έμψυχος	bezield
		[n] voor [v], [f]	[ɱ]	[sin-fonía]	[simɱfonía]	συμφωνία	symfonie
		[m] voor [v], [f]	[ɱ]	[omfalós]	[oɱfalós]	ομφαλός	navel
	stemhebbende medeklinker/a>		wordt		wordt
		[s] voor [v],[γ],[ð],[m],[n],[r]	[z]	[is-volí] [smírni]	[izvolí] [zmírni]	εισβολή Σμύρνη	inval Smyrna
	sibilant		wordt		wordt
		[t] voor [z]	[d]	[taksitzís]	[taksidzís]	ταξιτζής	taxichauffeur
de klank van de tweede medeklinker verandert
	gutturaal		wordt		wordt
		[γ] na [ŋ]	[ɡ]	[áŋγlos]	[áŋɡlos]	Άγγλος	Engelsman
		[κ] na [ŋ]	[ɡ]	[siŋkrató]	[siŋɡrató]	συγκρατώ	beheersen
	dentaal		wordt		wordt
		[t] na [n]	[d]	[éntera]	[éndera]	έντερα	darmen
	labiaal		wordt		wordt
		[p] na [m]	[b]	[simponó]	[simbonó]	συμπονώ	medelijden hebben

Assimilatie bij twee opeenvolgende woorden:

gutturaal
	ν κ	τον καιρό	[ton] [keró]	[toŋ ɡjeró]	het weer (acc.)
	ν γκ	τον γκιόνη	[ton] [ɡjóni]	[toŋ ɡjóni]	de uil (acc.)
	ν ξ	δεν ξέρω	[ðeν] [kséro]	[ðeŋ kséro]	ik weet (het) niet
labiaal
	ν π	τον πατέρα	[ton] [patéra]	[to(m) batéra]	de vader (acc.)
	ν μπ	δεν μπορώ	[ðen] [boró]	[ðem boró]	ik weet niet.
	ν ψ	την ψυχή	[tin] [psixjí]	[tim psixjí]	de geest (acc.)
dentaal
	ν τ	δεν τρέχουμε	[ðen] [tréxume]	[ðen dréxume]	wij rennen niet.
stemhebbende medeklinker
	ς γ	ας γελάσω.	[as] [jeláso]	[az jeláso]	laat me niet lachen.
	ς β	τους βρίσκω.	[tus] [vrísko]	[tuz vrísko]	ik vind hen.
	ς δ	σας δίνω.	[sas] [ðíno]	[saz ðíno]	ik geef u.
	ς λ	της λάμβας	[tis] [lámbas]	[tiz lámbas]	van de lamp
	ς μ	ο πατέρας μου	[o patéras] [mu]	[o patéraz mu]	mijn vader

 

Dissimilatie

Binnen een woord kan ook dissimilatie optreden. Dit is het tegenovergestelde van assimilatie:
wanneer twee op elkaar volgende medeklinkers het fonetische kenmerk (bijv. occlusief) delen, wijzigt één van die twee medeklinkers zodanig dat dat kenmerk daar verloren gaat.
De drie belangrijkste dissimilatieregels zijn:

1.	de opeenvolging van twee stemloze fricatieven		wordt: fricatief + occlusief
	(θα) γραφθώ		γραφτώ	ik zal me inschrijven
	χθες		χτες	gisteren
	φθάνω		φτάνω	arriveren
2.	de opeenvolging van twee stemloze occlusieven		wordt: fricatief + occlusief
	κτύπω		χτύπω	slaan
	οκτώ		οχτώ	acht
	πτερό(ν)		φτέρο	vleugel
3.	een fricatief gevolgd of voorafgegaan door een σ		wordt: occlusief
	(θα) τρεχ-σω	τρεκ-σω	τρέξω	ik zal rennen
	(θα) κλεβ-σω	κλεπ-σω	κλέψω	ik zal stelen
	ακουσ-θηκα	ακουσ-τηκα	ακούστηκα	ik werd gehoord

Onder invloed van de katharevousa zijn veel woorden in de spreektaal ingeburgerd die niet in het fonologische systeem van de dimotiki passen: bijv. περίπτερο (kiosk) en ελικόπτερο (helicopter), beide afgeleid van de stam πτερόν (vleugel), φτερό in de dimotiki. Geen Griek zegt περίφτερο of ελικόφτερο, hoewel je dat logischerwijs wel zou verwachten. Daarnaast zijn er varianten in de uitspraak (en in de schrijfwijze): sommigen zeggen οκτώ, anderen οχτώ; sommige fanatieke aanhangers van de dimotiki schrijven συνταχτικός (syntactisch), de meeste mensen daarentegen συντακτικός.

Assimilatie en dissimilatie spelen een belangrijke rol bij de vorming van de paratatikos en aoristos van samengestelde werkwoorden (werkwoorden die zijn samengesteld uit het voorzetsel en een ander werkwoord). De toevoeging van het (inwendig) augment interfereert met de accentregel.