Palatalisering
Bij palatalisering
verplaatst de articulatie van medeklinkers zich naar het harde
(voorste) gedeelte van het gehemelte (palatum). Het resultaat is een
soort lichte j-klank. De Griekse term is: ουρανικό (gehemelte-).
Dit verschijnsel treedt op bij de
gutturalen wanneer die gevolgd worden door [i] of een [e]. De
gutturaal wordt dan gevolgd door een [j]-klank:
| γ voor [i] | [j] | άγιος | [ájios] | heilig |
| γ voor [e] | [j] | φύγε | [fíje] | ga weg |
| γκ voor [i] | [ɡj] | γκιόνης | [ɡjónis] | uil |
| γκ voor [e] | [ɡj] | εγκαίρως | [eŋɡjéros] | op tijd |
| κ voor [i] | [kj] | κήπος | [kjípos] | tuin |
| κ voor [e] | [kj] | και | [kje] | en |
| χ voor [i] | [xj] | όχι | [óxji] | nee |
| χ voor [e] | [xj] | χέρι | [xjéri] | hand |
Synizese
Synizese
(palatalisering van de [i]) is palatalisering die optreedt bij de
combinatie "medeklinker + onbeklemtoonde [i] + klinker". In dit
geval verandert de [i] in een lichte j-klank of in een lichte [xj]-klank.
Synizese leidt er tevens toe dat de [i] en de erop volgende klinker niet twee afzonderlijke lettergrepen vormen, maar slechts één.
Als de voorafgaande medeklinker stemhebbend is, verandert de [i]
in een lichte [j]-klank.
Als de voorafgaande medeklinker stemloos is, verandert de [i] in een
lichte [xj]-klank:
| stemhebbend [j] | stemloos [xj] | ||||
| σκλαβιά | [sklavjá] | slavernij | βαθιά | [vaθxjá] | diep (vrl) |
| άδειος | [áðjos] | leeg | αμάξια | [amáksxja] | wagens |
| βυζιά | [vizjá] | uiers | χάπια | [xápxja] | pillen |
| ήλιος | [íljos] | zon | σκαλωσιές | [skalosxjés] | steigers |
| μια | [mja] | een (vrl) | φωτιά | [fotxjá] | vuur |
| εννιά | [enjá] | negen | ελάφια | [eláfxja] | herten |
| κεριά | [kjerjá] | kaarsen | ανιψιός | [anipsxjós] | neef |
Synizese treedt niet altijd op. Er zijn heel veel woorden waarin
de onbeklemtoonde [i], hoewel voorafgegaan door een medeklinker en
gevolgd door een klinker, niet met synizese wordt uitgesproken. Er
zijn geen echte regels om te bepalen wanneer zo'n onbeklemtoonde [i]
wél gepalataliseerd wordt. Soms zijn er betekenisverschillen tussen
een reeks fonemen met synizese en dezelfde reeks fonemen zonder
synizese:
| άδεια | [áðja] | leeg, vrl. | vs | άδεια | [áðia] | vergunning |
| έννοια | [énja] | zorg | vs | έννοια | [énia] | betekenis |
Voor de fonetische schrijfwijze van de gevolgen van synizese is hier de schrijfwijze van fonemen van de Grammatica van de UvA gebruikt. De schrijfwijze van Holden cs. wijkt hier enigszins vanaf.