Werkwoorden vervoegen vervolg
Gebiedende wijs
Net als het Nederlands kent het Grieks een
gebiedende wijs enkelvoud en een gebiedende wijs meervoud. De
gebiedende wijs in het Grieks kan echter ook nog vervoegd worden wat
betreft aspect (1e of 2e stam) en wat betreft vorm (actief of
passief).
Van de acht combinatie-mogelijkheden die dat biedt, komt de
gebiedende wijs enkelvoud passief van de 1e stam niet voor.
Merk op dat de stam van gebiedende wijs enkelvoud van de tweede stam
passief op σ eindigt (en niet op θ).
Dit leidt tot de volgende mogelijkheden.
| gebiedende wijs | |||||||
| πληρώνω | actief | passief | |||||
| 1e stam | 2e stam | 1e stam | 2e stam | ||||
| betaal | ev | πλήρωνε | πλήρωσε | word betaald ') | - | πληρώσου | |
| betaalt | mv | πληρώνετε | πληρώσετε | wordt betaald ") | πληρώνεστε | πληρωθείτε | |
') deze vorm kent voor dit werkwoord eigenlijk
geen passende vertaling.
") idem, bovendien is het onderscheid tussen enkelvoud en meervoud
in het Nederlands niet te maken.
Toekomende tijd
De toekomende tijd wordt in het Grieks gemaakt
door het partikel θα toe te voegen. Na het
partikel θα volgen vormen die gelijk zijn aan
de vormen van de aanvoegende wijs. Wel wordt de toekomende tijd nog
vervoegd naar aspect (1e of 2e stam) en naar vorm (actief en
passief). Tenslotte kan de toekomende tijd nog voltooid of
onvoltooid en tegenwoordig of verleden zijn.
Dit leidt voor de onvoltooid toekomende tijden tot de volgende
mogelijkheden.
| πληρώνω | onvoltooid toekomende tijd | ||||
| betalen | actief | passief | |||
| 1e stam | 2e stam | 1e stam | 2e stam | ||
|
onvoltooid tegenwoordig toekomende tijd |
o.t.t.t. | θα πληρώνω | θα πληρώσω | θα πληρώνομαι | θα πληρωθώ |
| ik zalbetalen (voordurend) |
ik zalbetalen (eenmalig) |
ik zal betaald
worden (voortdurend) |
ik zalbetaald
worden (eenmalig) |
||
|
onvoltooid verleden toekomende tijd |
o.v.t.t. | θα πλήρωνα | - | θα πληρωνόμουν | - |
| ik zou betalen | ik zou betaald worden | ||||
De onvoltooid verleden toekomende tijd (o.v.t.t., θα + paratatikos) wordt in het Grieks niet als een tijd (morfologisch) benoemd maar als een wijze (syntactisch), namelijk: ο υποθετικός λόγος, de veronderstellende wijze.
Voltooide tijden
De voltooide tijden (voltooid tegenwoordige tijd,
voltooid verleden tijd, voltooid tegenwoordig toekomende tijd)
worden net als in het Nederlands, alle gevormd met behulp van het
hulpwerkwoord
έχω (hebben), waarbij de voltooid tegenwoordig
toekomende tijd met het partikel θα
gevormd wordt (waar het Nederlands het hulpwerkwoord
'zullen' gebruikt).
In principe worden de voltooide tijden nog vervoegd naar aspect (1e
en 2e stam) en wijs (aantonende en aanvoegende wijs), maar aangezien
het werkwoord έχω geen aparte vormen voor
deze vormen heeft, zijn de verschillen niet waarneembaar. Men kan
ook zeggen dat de voltooide tijden alleen de 1e stam van de
aantonende wijs kent.
Waar het Nederlands een voltooid deelwoord gebruikt het Grieks een
vorm die απαρέμφατο (aparemfato) heet.
Deze term wordt wel vertaald met 'infinitief', maar
dit is een vlag die de lading absoluut niet dekt: de vorm is in
ieder geval niet te gebruiken op plaatsen waar het Nederlands de
infinitief gebruikt. De overeenstemming is hoogstens dat het een
onveranderlijke vorm betreft die geen aanduiding van persoon of
getal bevat.
Wel worden de voltooide tijden vervoegd naar vorm (actief en
passief). Dit onderscheid wordt niet gemaakt in het hulpwerkwoord (έχω,
hebben, kent geen passieve vormen), maar in
de aparemfato.
Dit leidt voor de voltooide tijden tot de volgende mogelijkheden.
actief |
passief | ||||||
| voltooid verleden tijd | voltooid tegenwoordige tijd | voltooid tegenwoordig toekomende tijd | voltooid verleden toekomende tijd | voltooid verleden tijd | voltooid tegenwoordige tijd | voltooid tegenwoordig toekomende tijd | voltooid verleden toekomende tijd |
v.v.t. |
v.t.t. | v.t.t.t. | v.v.t.t. |
v.v.t. |
v.t.t. | v.t.t.t. | v.v.t.t. |
| είχα πληρώσει | έχω πληρώσει | θα έχω πληρώσει | θα είχα πληρώσει | είχα πληρωθεί | έχω πληρωθεί | θα έχω πληρωθεί | θα είχα πληρωθεί |
| ik had betaald | ik heb betaald | ik zal betaald hebben | ik zal betaald hebben | ik was betaald | ik ben betaald | ik zal betaald zijn | ik zou betaald zijn |
Nb. Waar in het Nederlands de voltooid tegenwoordige tijd wordt gebruikt, wordt in het Grieks vaak de aoristos gebruikt:
| από αύριο δε θα αργώ στη δουλειά μου, γιατί αγόρασα αυτοκίνητο. | vanaf morgen zal ik niet meer te laat op mijn werk komen, omdat ik een auto heb gekocht. |
De voltooid verleden toekomende tijd (v.v.t.t., θα + είχα + aparemfato) wordt in het Grieks niet als een tijd (morfologisch) benoemd maar als een wijze (syntactisch), namelijk: υποθετικός λόγος, de veronderstellende wijze.
Deelwoorden
Net als het Nederlands kent het Grieks een
tegenwoordig
ofwel onvoltooid deelwoord
en een
verleden ofwel
voltooid deelwoord.
Omdat het Grieks twee vormen voor het werkwoord kent (actief en
passief) heeft het ook twee vormen voor het tegenwoordig deelwoord:
een tegenwoordig deelwoord actief en een tegenwoordig deelwoord
passief.
Van het verleden deelwoord bestaat alleen een passieve vorm
(vergelijkbaar met het Nederlands).
De passieve deelwoorden kunnen ook als
bijvoeglijk naamwoord gebruikt worden.
Het tegenwoordig deelwoord komt voornamelijk voor als
naamwoordelijk deel van het gezegde.
Het tegenwoordig deelwoord actief wordt echter niet verbogen.
Het tegenwoordig deelwoord passief en het voltooid deelwoord worden
verbogen als
καλός.
Het accent van het voltooid deelwoord passief ligt altijd op de
een na laatste lettergreep.
Het accent van het tegenwoordig deelwoord passief ligt altijd op de
twee na laatste lettergreep.
Het tegenwoordig deelwoord actief eindigt altijd op -όντας of -ώντας.
Het tegenwoordig deelwoord passief komt niet veel voor en veel werkwoorden hebben het überhaupt niet. Als een werkwoord een tegenwoordig deelwoord passief heeft, is de betekenis vaak actief.
| πληρώνω | actief | passief | ||||||
| betalen | tegenwoordig deelwoord | tegenwoordig deelwoord | voltooid deelwoord | |||||
| betalend | πληρώνοντας | vliegend ') | πετάμενος ') | betaald | πληρωμένος | |||
') Omdat het werkwoord πληρώνω geen tegenwoordig deelwoord passief heeft, is als voorbeeld gekozen voor een werk πετώ (vliegen).
Bij sommige werkwoorden kunnen de passieve voltooide tijden ook gevormd worden met het passieve voltooid deelwoord en het werkwoord είμαι (zijn):
| έχω πληρωθεί | ik ben betaald | είμαι πληρωμένος |
| είχα πληρωθεί | ik wasbetaald | ήμουν πληρωμένος |
| θα έχω πληρωθεί | ik zal betaald zijn | θα είμαι πληρωμένος |
Zie ook: het voltooid deelwoord als naamwoordelijk deel van het gezegde.
Nb. Naast de vorm op -ντας komt ook de verouderde vorm op -ων
nog voor:
γελών (lachend), πλησιάζων (naderend).
Stamtijden
Dit totaal overzicht voor πληρώνω is dan:
| πληρώνω | betalen | actief | passief | ||
| 1e stam | 2e stam | 1e stam | 2e stam | ||
| aantonende wijs | tegenwoordige tijd | πληρώνω | πληρώνομαι | ||
| aantonende wijs | onvoltooid verleden tijd | πλήρωνα | πλήρωσα | πληρωνόμουν | πληρώθηκα |
| aanvoegende wijs | πληρώνω | πληρώσω | πληρώνομαι | πληρωθώ | |
| aantonende wijs | toekomende tijd | θα πληρώνω | θα πληρώσω | θα πληρώνομαι | θα πληρωθώ |
| bevelende wijs | enkelvoud | πλήρωνε | πλήρωσε | - | πληρώσου |
| bevelende wijs | meervoud | πληρώνετε | πληρώστε | πληρώνεστε | πληρωθείτε |
| voltooid tegenwoordige tijd | έχω πληρώσει | έχω πληρωθεί | |||
| voltooid verleden tijd | είχα πληρώσει | είχα πληρωθεί | |||
| voltooid toekomende tijd | θα έχω πληρώσει | θα έχω πληρωθεί | |||
| tegenwoordig/onvoltooid deelwoord | πληρώνοντας | - | |||
| verleden/voltooid deelwoord | - | πληρωμένος | |||