◄**

▼*

►**

Zinsdelen, bijwoordelijke bepaling

ο επιρρηματικός προσδιορισμός

Een bijwoordelijke bepaling is een woord of woordgroep die een nadere specificatie geeft van het gezegde, van een bijvoeglijke bepaling of van van een andere bijwoordelijke bepaling.
Een bijwoordelijke bepaling heeft ofwel de vorm van een bijwoord, ofwel van een voorzetsel gevolgd door een woord of woordgroep.

Enkele voorbeelden:

 

bijwoord bij het gezegde 'gaan werken' bijwoord bij het bijvoeglijk naamwoord 'warm' voorzetsel + woordgroep bijwoord bij bijwoordelijke bepaling

morgen ga ik in de tuin werken. het is erg warm. ik woon in Utrecht. het was heel erg leuk.

Bijwoordelijke bepalingen worden vaak naar hun betekenis ingedeeld. Indien de bijwoordelijke bepaling wordt ingeleid door een voorzetsel is er natuurlijk een sterke relatie met de betekenis van dat voorzetsel.
Evenzo is er een sterke relatie met de mogelijke bijvoordelijke bijzinnen.

Een bijzondere positie neemt daarbij de passieve door-bepaling in die in de lijdende zin wordt gebruikt.

de kat is door de hond gebeten.

In het Grieks is de passieve door-bepaling meestal από, soms με of σε.

Een andere bijwoordelijke bepaling die een bijzondere plaats inneemt, is de bijwoordelijke bepaling van vergelijking.

Piet is dikker dan Jan. de bank is even lang als de tafel. hij schreef meer boeken dan je in een heel leven lezen kan.

De belangrijkste soorten bijwoordelijke bepalingen zijn verder:

bijwoordelijke bepaling van
plaats	ik woon in Utrecht. waar woon jij?
tijd	om vijf uur ga ik weg. meestal blijf ik thuis.
graad	hoe ziek is hij? hij is erg blij.
modaliteit	misschien blijf ik wel thuis.
causaliteit	vanwege de drukte blijf ik thuis.
gevolg	tot mijn verbazing vertelde hij niets.
doel	voor mijn gezondheid ga ik naar de bergen.
voorwaarde	in geval van nood kunt u mij bellen.
toegeving	ondanks de regen ga ik uit.
middel	met zo'n bot mes kun je niet snijden
hoedanigheid	het boek was netjes gedrukt.
hoeveelheid	dat boek kost dertien gulden.
graad	zijn toestand is tamelijk slecht.
omstandigheid	ik slaap altijd met open ramen.
beperking	voor zijn leeftijd is hij nog heel actief.
modaliteit	hij komt waarschijnlijk

 

Het onderscheid tussen de verschillende soorten bijwoordelijke bepalingen is in het Nederlands niet zo relevant.

In het Grieks is het onderscheid soms van belang voor de keuze van de werkwoordstijden in de bijwoordelijke bijzin.

Nb. Een bijwoordelijke bepaling laat zich makkelijk verwarren met een bepaling van gesteldheid.