Passivum, voltooid deelwoord
Participium II, μετοχή παρακείμενος, voltooid deelwoord
Het voltooid deelwoord wordt gevormd door het
passiefkenmerk van de tweede stam (-θ-of -τ-)
te vervangen door de uitgang -μένος.
Bij een aantal werkwoorden treedt als overblijfsel uit het
katharevousa reduplicatie') op.
Bij een aantal werkwoorden neemt deze reduplicatie de vorm aan van
een perfectumaugment") (-ε-).
Bij een aantal werkwoordenis
het perfectumaugment een -η- in plaats van een -ε-.
Werkwoorden die alleen actieve vormen hebben, vormen naar analogie
van degene die dat wel hebben, ook vaak een voltooid deelwoord'").
Het voltooid deelwoord is altijd paroxytoon.
Enkele voorbeelden:
| actief | passief | 2e stam actief | 2e stam passief | voltooid deelwoord | ||
| πληρώνω | πληρώνομαι | πληρωσ- | πληρωθ- | πληρωμένος | betaald | |
| geen activum | - | λυπάμαι | - | λυπηθ- | λυπημένος | bedroefd |
| geen passivum | πέφτω | - | πεσ- | - | πεσμένος | gevallen |
| reduplicatie | πείθω | πείθομαι | πεισ- | πειστ- | πεπεισμένος | overtuigd |
| perf.augm. -ε- | σταυρώνω | σταυρώνομαι | σταυρωσ- | σταυρωθ- | εσταυρωμένος | gekruisigd |
| perf.augm. -η- | ενώνω | ενώνομαι | ενωσ- | ενωθ- | ηνωμένος | verenigd |
Dit heeft soms een wijziging van de laatste
klinker(s) en/of medeklinker(s) van de stam tot gevolg.
De voltooid deelwoorden zijn te onderscheiden in de volgende
categorieën.
| 2e stam passief op | deelwoord op | |||
| 1e conjugatie | -θ- | -μένος | πληρώνω | πληρωμένος |
| -φτ- | -μμένος | γράφω | γραμμένος | |
| -ευτ- | -εμένος | παντρεύω | παντρεμένος | |
| -ευτ- | -ευμένος | απαγορεύω | απαγορευμένος | |
| -αυτ- | -αυμενος | αναπαύω | αναπαυμένος | |
| -χτ-of -χθ- | -γμένος | αλλάζω | αλλαγμένος | |
| -στ- | -σμένος | κλείνω | κλεισμένος | |
| -νθ- | -σμένος | μολύνω | μολυσμένος | |
| 2e conjugatie | -ηθ- | -ημένος | αγαπώ | αγαπημένος |
| -εθ- | -εμένος | φορώ | φορεμένος | |
| -αστ- | -ασμένος | κερνώ | κερασμένος | |
| -εστ- | -εσμένος | καλώ | καλεσμένος | |
| -ηχτ- | -ηγμένος | βουτώ | βουτηγμένος | |
| voltooid deelwoorden met reduplicatie | πείθω | πεπεισμένος | ||
| voltooid deelwoorden met perfectumaugment -ε- | σταυρώνω | εσταυρωμένος | ||
| voltooid deelwoorden met perfectumaugment -η- | ενώνω | ηνωμένος | ||
| onregelmatige voltooid deelwoorden | επαναλαμβάνω | επανειλημμένος | ||
Het voltooid deelwoord fungeert over het
algemeen als bijvoeglijk naamwoord.
Indien dit bijvoeglijk naamwoord gebruikt wordt als naamwoordelijk
deel van het gezegde, is er in het Nederlands geen verschil meer met
de voltooide tijd.
') Reduplicatie van het voltooid deelwoord is het verschijnsel
dat de werkwoordsvorm er aan het begin een lettergreep bij krijgt
(wanneer het werkwoord met een medeklinker begint) of dat de klank
van de eerste letter verandert (wanneer het een klinker is).
Het Nederlands heeft een vergelijkbaar verschijnsel bij de vorming
van het voltooid deelwoord: de toevoeging van 'ge-':
drogen - gedroogd.
Indien het werkwoord een samenstelling van een voorzetsel met een
niet-samengesteld werkwoord, dan komt de eventuele reduplicatie
tussen het voorzetsel en het niet-samengestelde werkwoord te staan.
Sommige werkwoorden hebben twee vormen van het voltooid deelwoord,
één met en één zonder reduplicatie. Soms is er een betekenisverschil
tussen de twee vormen.
") Perfectumaugment is het verschijnsel dat het voltooid deelwoord aan het begin er een letter (-ε- of -η-) bij krijgt.
"') Bijvoorbeeld: πέφτω - vallen, πεσμένος - gevallen
Reduplicatie bij de vervoeging van werkwoorden moet niet verward worden met reduplicatie die bij het verdubbelen van zinsdelen op kan treden.
Het gebruik van het voltooid deelwoord passief wordt in de syntaxis behandeld.