fbicon

Nieuwgrieks, Morfologie en Syntaxis


Bezoek ook: www.woordenlijstnieuwgrieks.nl
Nieuwgrieks, Morfologie en Syntaxis
Bezoek ook: www.woordenlijstnieuwgrieks.nl

©

 
Grammatica//Morf/MorfBijv3os


Bijvoeglijke naamwoorden op -ος


Deze bijvoeglijke naamwoorden worden verbogen volgens één van de paradigma's:
1. op -ος, -η, -ο: καλός (mooi)
2. op -ος, -α, -ο: άγριος (wild)
3.op -ος, -ια, -ο: γλυκός (zoet)
De paradigma's 2. en 3. omvatten in feite de uitzonderingen op paradigma 1.
Een kleine groep bijvoeglijke naamwoorden op -ος gebruikt voor de vrouwelijke vormen als variant de mannelijke vormen:
4a. op -ος, -ος/-η, -ο: ανενεργός (inactief)
4b. op -ος, -ος/-α, -ο: ζημιογονός (verliesgevend)
4c.op -ος, -ος/-ια, -ο: φθοροποιός (schadelijk)

Volgens paradigma 1. (-ος, -η, -ο) worden in principe alle bijvoeglijke naamwoorden verbogen
- waarvan de stam op een medeklinker eindigt (bijvoorbeeld. καλ-ός), dan wel
- op een onbeklemtoonde [e]-, [a]- of [o]-klank, zoals μάταιος(zinloos), βέβαιος(zeker), δίκαιος(rechtvaardig), αραιός(ijl, dun), στερεός(vast), αέναος(eeuwig stromend), ολιγόζωος(kortlevend), υπάκουος(gehoorzaam), en πολύβουος (rumoerig).

Volgens paradigma 2. (-ος, -α, -ο) gaan de bijvoeglijke naamwoorden op -ος waarvan
- de stam op een [i] eindigt  zoals γαλάζιος (blauw), γελοίος(belachelijk), παλιός(oud), danwel
- de stam op een beklemtoonde [e]-, [a]- of [o]-klank eindigt zoals ωραίος(mooi), νέος(nieuw), πράος (mild), αθώος (onschuldig), σώος (heelhuids), alsmede
- enkele paroxytone bijvoeglijke naamwoorden van Italiaanse herkomst waarvan de stam op een medeklinker eindigt, zoals γκρίζος(grijs), μοντέρνος (modern), σβέλτος (vlug), σκούρος (donker), en
- alle bijvoeglijke naamwoorden die eindigen op -ούχος, - φόρος, -φθόρος of -ούργος

Volgens paradigma 3.(-ος, -ια, -ο) gaan
- γλύκος en φρέσκος en
- een groep oxytone bijvoeglijke naamwoorden die nu eens volgens καλός dan weer volgens γλυκός verbogen worden, zoals δικός(μου) (eigen), ξάνθος (blond), κακός (slecht), φτωχός(arm). 1)

      -ος, -η, -ο -ος, -α, -ο -ος, -ιά, -ο
                 
      ev mv ev mv ev mv
mann nom.   καλός καλοί άγριος άγριοι γλυκός γλυκοί
  gen.   καλού καλών άγριου άγριων γλυκού γλυκών
  acc.   καλό καλούς άγριο άγριους γλυκό γλυκούς
  voc.   καλέ καλοί άγριε άγριοι γλυκέ γλυκοί
                 
vr nom.   καλή καλές άγρια άγριες γλυκιά γλυκιές
  gen.   καλής καλών άγριας άγριων γλυκιάς γλυκιών
  acc.   καλή καλές άγρια άγριες γλυκιά γλυκιές
  voc.   καλή καλές άγρια άγριες γλυκιά γλυκιές
                 
onz nom.   καλό καλά άγριο άγρια γλυκό γλυκά
  gen.   καλού καλών άγριου άγριων γλυκού γλυκών
  acc.   καλό κάλά άγριο άγρια γλυκό γλυκά
  voc.   καλό κάλά άγριο άγρια γλυκό γλυκά
      mooi wild zoet

Volgens het paradigma καλός worden ook verbogen:
- de tegenwoordige deelwoorden passief op -όμενος, -ώμενος, -ούμενος en  -άμενος,
- de voltooide deelwoorden op -μένος,
- de comparatieven (vergrotende trap) op -τερος, en
- de elatieven (absolute superlatief) op -τατος en -ιστος.

In sommige vaste uitdrukkingen van geleerde origine wordt in plaats van de vrouwelijke vorm op -η de mannelijke vorm van het bijvoeglijk naamwoord op -ος gebruikt:

η Ορθόδοξος Εκκλησίατης Ελλάδας de Grieks-Orthodoxe kerk
η Βόρειος Ήπειρος Noord-Epirus
η ειδοποιός διαφορά het kenmerkende verschil

Het woord έγκυος (zwanger) heeft in het enkelvoud vreemd genoeg geen aparte vrouwelijke vorm, maar in het meervoud wel:

η αδερφή μου είναι έγκυος. mijn zus is zwanger.
οι αδερφές μου είναι έγκυες. mijn zussen zijn zwanger.

Andere 'geleerde' vormen die men kan aantreffen zijn:

η δευτέρα τάξη de tweede klas
η Μικρά Ασία Klein-Azie
η Στερεά Ελλάδα Roumeli (Centraal Griekenland)

Bij de bijvoeglijke naamwoordenδυνατός, αδύνατος enπιθανός wordt een slot-ν geplaatst als zij gebruikt worden als naamwoordelijk deel van het gezegde in een onpersoonlijke zin:

είναι δυνατόν. het is mogelijk.
είναι αδύνατον. het is onmogelijk.
είναι πιθανόν. het is waarschijnlijk.

1) Dikwijls is de keuze tussen -ήof -ιά voor woorden als κακός een kwestie van stijlregister (-ιά is wat volkser dan -ή), maar er kan ook sprake zijn van een licht betekenisverschil:
- κακή ποιότητα (slechte kwaliteit), μια κακιά γυναίκα (een slechte vrouw): 'kwalitatief niet goed' versus 'moreel verwerpelijk'
- μια φτωχή γειτονιά (een arme buurt), μια φτωχιά κοπέλα( een arm meisje): 'niet rijk' versus 'zielig'
- μια ξανθιά Ολλανδέζα (een blonde Nederlandse), μια ξανθή μπίρα(blond bier, pils): 'blondharig' versus 'goudkleurig'
- η δική μου ιδέα (mijn eigen idee), η δικιά μου(mijn meisje).

Κακός en ξανθός hebben voor de nominativus en accusativus meervoud vrouwelijk een variant op -ιές, die vooral gebruikt wordt wanneer het bijvoeglijk naamwoord als zelfstandig naamwoord gebruikt wordt. Bijvoorbeeld: υπάρχουν οι μελαχρινές και ξανθιές (er zijn brunettes en blondines).


 

 

 

 

 

© Auteursrecht voorbehouden. Zie pagina Copyright
 
  
 

Semantiek:
Betekenisleer

l

Syntaxis:
Zinsleer

l

Morfologie:
Woordleer

l

Alfabet

l

Fonologie

     

*

*

*

*

   

+

+

De bovenstaande zwarte sterren geven van elke pagina het niveau aan.
1 ster: beginnersniveau
2 sterren: gevorderden-niveau
3 sterren: studieniveau
1 plus: beschouwing
2 plussen: overzicht