◄**

▼*

►**

▲***

Werkwoorden, inleiding

Bij de hierna volgende bespreking van het Griekse werkwoord wordt ervan uitgegaan dat de lezer reeds enige elementaire kennis van de vervoeging van het Griekse werkwoord heeft. Bedoeld worden begrippen als aoristos en paratatikos, het bestaan van verschillende stammen voor actief en passief, en het feit dat deze stammen wijziging ondergaan afhankelijk van de stam van de basisvorm van het werkwoord, en van kennis van de indeling in groepen werkwoorden, afhankelijk van de laatste letter van de stam.

Deze kennis kan verkregen worden door bestudering van de grammatica van het werkwoord op cursusniveau: de pagina's die gekenmerkt worden met één ster.

Een systematische behandeling van het werkwoord op basis van tijden en wijzen treft u aan grammatica van het werkwoord op studieniveau: gekenmerkt door drie sterren.

 

Hier volgt een totaaloverzicht van alle vervoegingen van Griekse werkwoorden (regelmatige en onregelmatige) op basis van de uitgang van de stam van de basisvorm van het werkwoord.

 

Als uitgangspunt van het totaaloverzicht dienen (voor de volledige bibliografische gegevens zie Bronnen):
- Iordanidou, Τα ρήματα της νέας ελληνικής, 4500 ρήματα
- Groot woordenboek Nieuwgrieks-Nederlands, Prisma
- Lauxtermann, Grammatica ven het Nieuwgrieks, UvA
- Μπαμπινιώτης, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας
- Stauropoulos, Greek-English Learner's Dictionary
- www.lexigram.gr, Η μεγαλύτερη Πύλη για την ελληνική γλώσσα.

Het overzicht is gebaseerd op de 4500 werkwoorden van Iordanidou, aangevuld met plm. 1000 woorden uit diverse leerboeken die gebruikt worden bij het leren van de Griekse taal.

In het Nederlands vallen de werkwoorden uiteen in zwakke en sterke werkwoorden. Daarnaast zijn er nog enkele onregelmatige werkwoorden. De Griekse werkwoorden vallen in een veel groter aantal groepen uiteen. Deze zijn in hoge mate te herkennen aan de de laatste letter van de stam. Op niveau * wordt een vereenvoudigde indeling van werkwoorden op basis van de laatste letter van de stam. Deze indeling in groepen is te herkennen aan de namen van de groepen die met een Griekse letter beginnen. Dit maakt het voor de beginnende student makkelijker om de juiste vervoeging van een werkwoord te kiezen, voor zover het werkwoord niet officieel tot een andere groep wordt gerekend (met alle consequenties voor de vervoeging vandien). Op niveau ** wordt de officiële indeling van werkwoorden gehanteerd. Deze indeling in groepen is te herkennen aan de namen van de groepen die met Nederlandse hoofletters worden aangeduid.

 

De indeling van regelmatige en onregelmatige werkwoorden.

De meeste studieboeken (en ook de hiervoor genoemde) kiezen voor een verdeling in regelmatige en onregelmatige werkwoorden. Het aantal categorieën regelmatige werkwoorden varieert. De werkwoorden die niet binnen die categorieën passen, komen bijna alle in een overzicht van onregelmatige werkwoorden. Aan enkele (vaak onvolledige) werkwoorden wordt alleen een opmerking 'onregelmatig' toegevoegd. Gevolg hiervan is dat wat de een onregelmatig noemt, bij de ander in een afzonderlijke categorie regelmatig is.
- Iordanidou geeft 235 categorieën, 117 actief en 118 passief. Bij elk van de 4500 werkwoorden staat een verwijzing naar een actieve vervoeging en een verwijzing naar een passieve vervoeging; dit kan ook geen of meer dan één zijn. Gecombineerd worden hiermee 387 categorieën (regelmatige) werkwoorden onderscheiden. Een aantal werkwoorden bevatten geen verwijzing maar slechts de belangrijkste vormen en de vermelding 'onvolledig'. Iordanidou onderscheidt zo de minste onregelmatige werkwoorden.
- Prisma onderscheidt 33 vervoegingen en 143 onregelmatige werkwoorden.
- Stauropoulos onderscheidt 15 categorieën (regelmatige) werkwoorden. Vele werkwoorden zijn voorzien van een kenmerk 'onregelmatig'.
- Μπαμπινιώτης geeft van elk werkwoord afzonderlijk de belangrijkste stamtijden. Bovendien bevat Μπαμπινιώτης nog een afzonderlijke lijst met 174 onregelmatige werkwoorden.
- Lexigram geeft van elk werkwoord de volledige vervoeging met alle varianten.
- Lauxtermann onderscheidt grofweg 7 categorieën en geeft van elke categorie opsommingen van groepen werkwoorden die zich afwijkend gedragen. Daarnaast is een lijst met 171 onregelmatige werkwoorden opgenomen.

Bij al deze indelingen doen zich de volgende problemen voor:
- men is er nooit zeker van of vergelijkbare werkwoorden of zelfs samenstellingen van een opgenomen werkwoord op dezelfde wijze worden vervoegd (behalve bij Μπαμπινιώτης en Lexigram), zoals bijvoorbeeld bij λέγω het geval is.
- het is niet duidelijk of een categorie één, enkele of vele werkwoorden omvat.
- als men zich baseert op Prisma, Stauropoulos of Lauxterman is er een gerede kans dat men voor de verkeerde categorie kiest.
- om zeker te zijn van de juiste vervoeging moet elk werkwoord in Μπαμπινιώτης of Lexigram opgezocht worden.

Omdat werkwoorden met dezelfde stam vaak op dezelfde wijze vervoegd worden, komen de meeste werkwoorden met eenzelfde stam in dezelfde categorie terecht. Deze vertonen daarom een grote overeenkomst met de indeling van klinkers en medeklinkers in dentalen, labialen etc (zogenaamde fonemen). Op deze regels zijn echter allerlei uitzonderingen, zowel op het niveau van hele groepen die op een specifiek medeklinker eindigen (bv απαλάσσω, de vervoeging van werkwoorden op σσ gaat als werkwoorden op een gutturaal), als op het niveau van individuele werkwoorden (vaak omdat er een alternatieve schrijfwijze is) (bv αδράζω); dit werkwoord wordt vervoegd alsof de stam op een gutturaal eindigt).
Daar komt bij dat niet alle stamuitgangen uit één foneem bestaan (bv κάμπτω). Ook is er niet voor elk medeklinker een afzonderlijke, door een foneem gekarakteriseerde, categorie (bv τέμνω). Categorieën bestaan daarom uit meerdere fonemen of combinaties van fonemen.

Een ander probleem is dat de door Prisma, Iordanidou en Lexigram gegeven vervoegingen niet altijd overeenstemmen.
Het betreft dan vormen waarvan Prisma aangeeft dat ze ontbreken, terwijl ze wel in Iordanidou staan opgenomen. Dat is dan een katharevousa-vorm (bv. εθεωρείτο 3e pers paratatikos van θεωρώ). Lexigram geeft in heel veel gevallen alternatieve of katharevousa-vormen met de vermelding: officieel of wetenschappelijk, die dan weer niet in Iordanidou vermeld worden..
Voor het overige zijn er talloze voorbeelden te geven waarbij de verschillende bronnen elkaar tegenspreken. Dit kan ten aanzien van het al of niet aanwezig zijn van passief of actief, alternatieve vormen of alternatieve vervoegingen.

 

De indeling van werkwoorden in grammaticanieuwgrieks.

Om voornoemde problemen het hoofd te bieden, is bij de indeling van werkwoorden in deze grammatica de volgende benadering gekozen.
Eerst zijn de werkwoorden onderverdeeld naar werkwoorden van de 1e vervoeging (accent op de stam) en de 2e vervoeging (accent op de uitgang);

1e vervoeging

- uitgangspunt voor werkwoorden van de 1e vervoeging is de indeling in categorieën op basis van de laatste letter van de stam
- de categorieën zijn gebaseerd op de indeling van klinkers en medeklinkers in dentalen, labialen, etc.
- deze indeling vormt de basis voor de indeling in groepen:
= E-groep: werkwoorden waarvan de stam eindigt op een klinker en die gerekend worden tot de samengetrokken werkwoorden (bv κλαίω, λέω).
= A-groep: werkwoorden waarvan de stam eindigt op een klinker en die niet tot de E-groep worden gerekend: α, ε, ι, ει, ου, υ (bv δέω, αποκλείω)
= B-groep: werkwoorden waarvan de stam eindigt op een labiaal: β, π, φ (bv κρύβω, εγκαταλείπω, αλείφω)
= G-groep: werkwoorden waarvan de stam eindigt op een gutturaal: γ, χ, κ (bv ανοίγω, προσέχω, πλέκω))
= N-groep: werkwoorden waarvan de stam eindigt op ν (bv κλείνω)
= T-groep: werkwoorden waarvan de stam eindigt op een dentaal: δ, τ, θ (bv διαψεύδω, θέτω, πείθω)
= Z-groep: werkwoorden waarvan de stam eindigt op een ζ (bv αλλάζω)
- zoals te doen gebruikelijk worden de werkwoorden waarvan de stam eindigt op ευ of αυ, tot de B-groep gerekend (bv δουλεύω, αναπαύω)
- zoals te doen gebruikelijk worden de werkwoorden waarvan de stam eindigt op σσ of ττ, tot de G-groep gerekend (bv αναπτύσσω, εισπράττω)
- werkwoorden waarvan de stam eindigt op 2 of 3 medeklinkers worden gerekend tot de groep waarmee de vervoeging de grootste gelijkenis vertoont (bv βλάφτω, ελέγχω)
- werkwoorden waarvan de vervoeging afwijkt van datgene wat in de groep gebruikelijk is, worden als immigrant bij de groep gerekend waarmee zij de grootste gelijkenis vertonen; in de groep waar zij uit afkomstig zijn, worden zij al emigrant vermeld (bv αδράζω). Zo zijn alle werkwoorden op -λέγω aan de E-groep toegevoegd
- werkwoorden waarvan de stam eindigt op een medeklinker die geen labiaal, gutturaal, dentaal of ζ is, zijn gerekend tot de groep waarmee de grootste gelijkenis vertonen (bv τρέμω, αρέσω).

Alle voorkomende uitgangen van werkwoorden zijn in de groepen ingedeeld en worden daar expliciet vermeld.

2e vervoeging

De werkwoorden zijn ingedeeld in de gebruikelijk verdeling van A, B, C en D (bv αγαπώ, θεωρώ, πληρώ, κοιμάμαι).
Om verwarring te voorkomen met de A-groep van werkwoorden van de 1e vervoeging, worden deze aangeduid met 2A, 2B, 2C en 2D .
De A-groep is onderverdeeld in een A1- en A2 groep (bv αγαπώ, αντανακλώ).
Aangezien er een groot aantal werkwoorden in de A1-groep zijn, die ook verbuiging volgens de B-groep toestaan, is er een extra A/B-groep toegevoegd (ook wel aangeduid als A1/B-groep of 2A/B-groep) (bv ζητώ).

Voor enkele werkwoorden die niet tot de 1e of 2e vervoeging gerekend kunnen worden, is een 2O-groep toegevoegd (bv κείμαι)

Door consequente en uitputtende indeling in genoemde groepen, is het aantal onregelmatige werkwoorden tot nul gereduceerd.
het totaal aantal categorieën is daarmee wel tot 3.. toegenomen.

Voor de goede orde: Bij dit aantal is geen onderscheid gemaakt naar werkwoorden die hetzij alleen actieve, hetzij alleen passieve, danwel beide kennen. Ook is geen onderscheid gemaakt naar werkwoorden die slechts enkele tijden of wijzen kennen, noch naar werkwoorden die slechts in een zeer beperkt aantal vormen voorkomen.

In de hier opgenomen overzichten wordt Iordanidou gevolgd.

De 5000 in www.woordenlijstnieuwgrieks.nl opgenomen werkwoorden bevatten alle een link naar de volledige vervoeging. Voorzover deze werkwoorden in Iordanidou of Μπαμπινιώτης voorkomen hebben ze een dienovereenkomstige vervoeging. Indien zij daar niet in voorkomen, is de vervoeging aan Lexigram ontleend.