◄**

▼*

►**

Woordvorming, voorzetsel-prefix

 

Een grote groep van voorzetsels (waarvan sommige, zoals αμφί, sterk verouderd zijn en andere, zoals ξε-, versteend) wordt gebruikt als prefix (het volgende overzicht is niet uitputtend, vooral omdat verschillende betekenissen elkaar overlappen).

 

αμφι-	om- aan/van/met twee kanten	αμφιθέατρο αμφιφιλόφυλος	amfitheater bisexueel
ανα-	her- re-	αναγνώριση αναπαλαίωση	herkenning renovatie
αντι- αντ- ανθ-	tegen- vice- anti-	αντηλιακό αντιπρόεδρος αντιψυκτικό	zonnebrandmiddel vice-president antivries
απο- απ- αφ-	ont- de-	απογυμνώνω αποκέντρωση	ontbloten decentralisatie
δια-	tussen- inter-	διάστημα διαδίκτυο	tussenpoos internet
εκ-	uit- een proces aanduidend	εκπνέω εκσυγχρονίζω	uitademen moderniseren
ξε-	van εξ- en inwendig augment-ε-: ont- af-	ξεμπαρκάρω ξεπληρώνω	ontschepen afbetalen
	dikwijls komen samenstellingen met εκ- en ξε- allebei voor, met grotendeels dezelfde betekenis, maar met een ander stijlregister	ξεκινάω εκκινώ	beginnen starten, uitgaan van
	nadruk gevend	ξεκάθαρος	volstrekt duidelijk
εισ-	in- naar binnen	εισπνέω είσοδος	inademen entree
εν-	in- een proces aanduidend	εντάξει εναρμονίζω	in orde harmoniseren
επι- εφ-	op- bij-	επιδερμίδα επιπρόσθετος	(opper)huid additioneel
επανα-	her- re-	επανεκκίνηση επαναπατρισμός	herstarten (van de computer) repatriëring
θεο-	versterkend	θεοσκότεινος	pikdonker
κατα- καθ-	af- neer- versterkend	κάθοδος καταθέτω κατακλέβω κακακόκκινος καταχαίρομαι	afdaling neerleggen leegstelen knalrood zeer gelukkig zijn
μετα- μετ- μεθ-	ver- na- meta-	μεταφέρω μεταπολεμικός μεταφυσική	vervoeren naoorlogs metafysica
ολο-	versterkend	ολοκαινούργιος	brandnieuw
παν- παμ-	versterkend	πανευτυχής παμπαλαίος	zielsgelukkig oeroud
παρα-	bij- naast- para-	παρωνύμιο παραθαλάσσιος παραστρατιωτικός	bijnaam kust- paramilitair
πεντα- πεντε-	versterkend	πεντακάθαρος	brandschoon
προ-	voor- pre-	προπολεμικός προκαταβολή	vooroorlogs voorschot
προσ-	toe- bij-	προσθέτω προσέγγιση	toevoegen benadering
συν-	mede-	συμπατριώτης συνεργάτης	landgenoot medewerker
τρις-	versterkend	τρισχαριτωμένος	schattig
υπερ-	over- super-	υπερευαίσθητος υπεράνθρωπος	overgevoelig supermens
υπο- υπ- υφ-	onder- sub-	υπανάπτυκτος υπογράφω υποτροπικός	onderontwikkeld ondertekenen subtropisch

Alle voorzetselprefixen die op een klinker eindigen (behalve περι- en προ-) verliezen die slotklinker indien het grondwoord met een klinker begint.
Voor αντ(ι)-, απ(ο)-, επ(ι), κατ(α)-, μετ(α)- en υπ(ο)- geldt dat als het grondwoord in het Oudgrieks met een geaspireerde klinker (h-klank + klinker) begint, de laatste medeklinker door middel van assimilatie ook geaspireerd wordt: ανθ-, αφ-, εφ-, καθ-, μεθ- en υφ-. ')

ανθ-	αντι-	ανθυγιεινός	onhygiënisch
αφ-	απο-	αφίσταμαι	zich onthouden van
εφ-	επι-	εφευρίσκω	uitvinden
καθ-	κατα-	καθιστώ	maken
μεθ-	μετα-	μέθοδος	methode
υφ-	υπο-	υφίσταμαι	ondergáán

In plaats van εκ- treffen we εξ- aan indien het grondwoord met een klinker begint.

εξ-

εκ-

εξοπλισμός

uitrusting

De slot-ν van de voorzetselprefixen εν-, παν- en συν- verandert door assimilatie met de eerste medeklinker van het grondwoord:
- εμ, παμ- en συμ- voor labialen (β, π, φ, ψ) en voor de 'labiale' nasaal μ

εμ-	εν-	εμπνέω	inspireren
συμ-	συν-	συμμετοχή	deelname

- εγ en συγ- voor gutturalen (γ, κ, ξ, χ)

εγ-	εν-	εγγόνι	kleinkind
συγ-	συν-	συγκλίνω	convergeren

-ελ- en συλ- voor λ

ελ-	εν-	έλλειψη	tekort
συλ-	συν-	συλλαμβάνω	arresteren

ερ- en συρ- voor ρ

ερ-	εν-	έρρινος	nasaal
συρ-	συν-	συρρέω	toestromen

 

Bij werkwoorden heeft het voorzetselprefix heeft een belangrijke invloed op de vorming van de paratatikos en aoristos, omdat het interfereert met het augment dat in deze vormen vaak optreedt.

Families van woorden

Indien het tweede deel van samengestelde woorden op hetzelfde woord is gebaseerd, spreken we van een familie. Vooral bij werkwoorden ontstaan op basis van voorzetsels vaak families.
Bijvoorbeeld:
θέτω - zetten, προσθέτω - toevoegen, συνθέτω - samenstellen, εκθέτω - tentoonstellen.
De vervoeging van leden van een familie is vaak gelijk, maar niet altijd.

') Opmerkelijk is dat in geval van werkwoorden dissimilatie optreedt bij de vorming van het bijbehorende zelfstandige naamwoord:
- καθιστώ - maken, η κατάσταση - de toestand
- αφίσταμαι - zich verre houden van, η απόσταση - de afstand