◄***

▼**

►***

Bijvoeglijke naamwoorden op -θεις, -ας, -ων

Deze bijvoeglijke naamwoorden zijn eigenlijk deelwoorden.
Die op -θεις zijn passief en die op -ας zijn actief.
Voor het goede begrip volgt hier een kleine samenvatting wat elders is beschreven:
a. deelworden vallen uiteen in atieve deelwoorden en passieve deelwoorden.
b. het Nederlands kent een tegenwoordig deelwoord (actief) en een voltooid deelwoord (passief.
c. het Grieks kent een tegenwoordig deelwoord actief, een tegenwoodig deelwoord passief en een voltooid deelwoord passief.
d. Het Nederlandse deelwoord (zowel actief als passief) kan als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt; en daarom ook als zelfstandig naamwoord (en als naamwoordelijk deel van het gezegde, bijwoord, bijvoeglijke bepaling en dergelijke).
e. Het Griekse tegenwoordig deelwoord actief kan niet als bijvoeglijk naamwooord worden gebruikt; wel als inleiding van een beknopte bijzin. f. Het Griekse tegenwoordig deelwoord passief en het voltooid deelwoord passief kan als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt; en daarom ook als zelfstandig naamwoord (en als naamwoordelijk deel van het gezegde, bijwoord, bijvoeglijke bepaling en dergelijke).

Deelwoorden / Bijvoeglijke naamwoorden op -θεις

Bij de bijvoeglijke naamwoorden wordt traditioneel een afzonderlijke categorie bijvoeglijke naamwoorden op -θεις vermeld.
Deze bijvoeglijke naamwoorden zijn in feite passieve deelwoorden. De vormen stammen uit het oud-Grieks. Deze worden ook wel archaïsch of απλή καθαρεύουσα genoemd.
Aangezien zij vooral als bijvoeglijk naamwoord (of als zelfstandig naamwoord) worden gebruikt, worden zij bij de bijvoeglijk de naamwoorden opgenomen.
Deelwoorden op -θεις zijn geen tegenwoordige deelwoorden, maar verleden deelwoorden. Het Nederlands kent deze vorm van het verleden deelwoord niet. Het heeft alleen het voltooid deelwoord en kent daarom ook geen aparte benaming voor het deelwoord op -θεις.
Het Grieks maakt bij het verleden deelwoord onderscheid tussen μετοχή παρακειμένου (op -μένος; voltooid deelwoord) en μετοχή αορίστου (op -θεις).
Niet alle werkwoorden hebben een μετοχή αορίστου. Het zijn vooral de werkwoorden die in een meer officiële context worden gebruikt (overheids-, medische en juridische documenten, officiële bekendmakingen, kwaliteitskranten ed).
De μετοχή αορίστου wordt op dezelfde wijze gevormd als de αόριστος passief: tweede stam passief. Met dien verstande dat in geval van een keuze tussen -στείς en -σθείς de uitgang steeds -σθείς is.
De μετοχή αορίστου wordt gebruikt in de situatie waarin een alternatieve formulering ebruik maakt van de αόριστος.

σύμφωνα με το τελευταίο ιατρικό ανακοινωθέν η κατάσταση του πρωταθλητή παραμένει κρίσιμη.	volgens het laatste medische communiqué blijft de toestand van de kampioen kritiek.
σύμφωνα με αυτό που ανακοινώθηκε, η κατάσταση του πρωταθλητή παραμένει κρίσιμη.	volgens wat werd bekend gemaakt, blijft de toestand van de kampioen kritiek.

Bijvoeglijjke naamwoorden op -ας

Werk in uitvoering

1. Zoals ενδιαφέρων [paroxytoon, van oorsprong deelwoorden van de tegenwoordige tijd actief] gaan onder meer ook:

πρωτεύων	primair
δευτερεύων	secundair
διδάσκων	onderwijzend
επείγων	dringend
υπάρχων	bestaand
εορτάζων	jarig
λανθάνων	latent

Enkele andere komen alleen voor in vaste uitdrukkingen:

ο θεραπεύων γιατρός	de behandelend arts
μια ιδιάζουσα περίπτωση	een bijzonder geval
ένα φλέγον ζήτημα	een brandende kwestie

2. Zoals παρών gaan ook [van oorsprong deelwoorden van de tegenwoordige tijd actief (bijv παρών) ofwel van de aoristus actief (bijv. τυχών)]:

απών

afwezig

enn enkele andere, alleen in gesubstantiveerd vorm:

ο πρώτος τυχών	de eerste de beste
ο αποθανών	de overledene
η αποθανούσα	de overledene
οι αποτυχόντες	de gezakten (zij die een examen niet gehaald hebben)

3. Zoals βασιλόφρων [de vormen voor mannelijk en vrouwelijk zijn gelijk] gaan ook de sporadisch voorkomende deelwoorden:

 

ευγνώμων	dankbaar
ειδήμων	deskundig
μετριόφρων	bescheiden
δεισιδαίμων	bijgelovig

In plaats van dit paradigma gebruikt men in het enkelvoud mannelijk vaak een ander paradigma: βασιλόφρονας, βασιλόφρονα, βασιλόφρονα.

 

4. Verder komen sporadisch oude deelwoorden op -ας, -ασα, -αν of op -είς, -είσα, -έν voor. Deze deelwoorden (respectievelijk van de aoristus actief en de aoristus passief) komen alleen in staande uitdrukkingen of gesubstantiveerd voor:

ο αποβιώσας	de overledene
ο δηλώσας	degene die de verklaring heeft afgelegd (in notariële akten)
το ανακοινωθέν	het communiqué
σήμα κατατεθέν	wettig gedeponeerd merk
τα ληφθέντα μέτρα	de getroffen maatregelen