▼**

▼**

Zelfstandige naamwoorden, overzicht

In één van de eerste lessen van een cursus Nieuwgrieks, wordt vaak gezegd dat de drie belangrijkste categorieën zelfstandige naamwoorden die op –ος, -α en –ο zijn voor de mannelijke, vrouwelijke respectievelijk onzijdige zelfstandige naamwoorden.
Later wordt dan besproken dat er ook mannelijke zelfstandige naamwoorden op –ης, vrouwelijke op –η en onzijdige op –ι zijn. Elk van deze categorieën heeft zijn eigen verbuiging. Woorden die ook zo verbogen worden, heten regelmatig.
Weer later blijkt dan dat er ook regelmatige mannelijke zelfstandige naamwoorden op –ας, vrouwelijke op –ος en onzijdige op –μα zijn. Steeds weer blijkt er een hele groep te zijn die anders verbogen wordt dan de vorige. Af en toe duikt er een zelfstandig naamwoord op dat uniek is. Dat zijn vaak toch wel belangrijke woorden met een lange geschiedenis maar die je niet zo heel vaak gebruikt.
Bijvoorbeeld: το πυρ - vuur, το δόρυ – speer.
De vraag dringt zich op wanneer is een woord regelmatig en wanneer onregelmatig?
Duidelijk is dat als heel veel woorden op dezelfde manier verbogen worden, ze regelmatig genoemd worden met een eigen verbuiging. Als een woord een unieke verbuiging heeft, is het onregelmatig. Hoe klein moet het aantal gelijk verbogen woorden in een categorie zijn om niet meer regelmatig genoemd te worden. Anders gezegd: hoeveel categorieën regelmatige zelfstandige naamwoorden zijn er?
Een oplossing lijkt te zijn: kijk in een goede grammatica hoeveel daar genoemd worden.
Helaas, afhankelijk van de diepgang blijkt dat aantal te verschuivingen.
Conclusie: het aantal categorieën regelmatige zelfstandige naamwoorden is afhankelijk van het niveau waarop men de taal bestudeert. Een woord dat niet tot één van de categorieën behoort, heet dan onregelmatig.
De in de woordenlijstnieuwgrieks en grammaticanieuwgrieks opgenomen verbuigingen zijn ontleend aan:
- het Groot Woordenboek Nieuwgrieks Nederlands, Prisma 2008
- Grammatica van het Nieuwgrieks, syllabus UvA van M. Lauxtermann
- http://www.lexigram.gr
Het Prisma woordenboek onderscheidt 67 verbuigingen: 26 mannelijk, 22 vrouwelijk, 19 onzijdig. Van elk zelfstandig naamwoord wordt vermeld tot welke verbuiging het behoort. Bij sommige (onregelmatige) zelfstandige naamwoorden is de verbuiging meteen gegeven of is aangegeven dat het niet verbogen wordt.
Om dit aantal overzichtelijk te houden worden in www.grammaticanieuwgrieks.nl op basis van Lauxtermann, op gevorderden niveau 19 verbuigingen onderscheiden: 6 mannelijk, 6 vrouwelijk, 7 onzijdig. Op beginnersniveau worden 11 categorieën onderscheiden.
Het volgende schema geeft een overzicht van de samenhang tussen de verschuivinglende indelingen.
De genoemde aantallen (op basis van 9445 zelfstandige naamwoorden) geven een indruk van het relatieve belang van de categorie.
extra lett.gr. mv geen gen. mv accentverschuiving gen. mv

	beginners	gevorderden	Prisma woordenboek	kenmerkende verschuiving met de 'basis'-verbuiging
mannelijk
	δρόμος	δρόμος	δρόμος		384
			ουρανός	accentverschuiving	504
			γέρος	voc.op -o	5
		άνθρωπος	άγγελος	accentverschuiving gen. ev en mv	183
		καλόγερος	αντίλαλος		75
			υπόκοσμος	alternatief in accentverschuiving gen. ev en mv	81
	άντρας	άντρας	κανόνας		91
			ψωμάς	extra lett.gr. mv	86
			ταμίας	accentverschuiving gen. mv	39
			μήνας	accentverschuiving gen. ev en mv	2
			κάλφας	extra lett.gr. mv	5
		Έλληνας	φύλακας	accentverschuiving  gen. mv	79
			γίγας	optioneel: extra lett.gr. mv, accentverschuiving	6
			τσέλιγκας	extra lett.gr. mv, accentverschuiving	3
		συγγραφέας	δεκανέας	nom. mv op -εις	26
	ναύτης	ναύτης	ναύτης		240
			νικητής		183
		ασθενής	συγγενής	accentverschuiving	6
		μπεκρής	γανωματής	extra lett.gr. mv	23
			βουτηχτής	opt.extra.lett.gr. mv	5
			μανάβης	extra lett.gr. mv	75
			φούρναρης	extra lett.gr. mv, accentverschuiving	4
			παππούς	extra lett.gr. mv	2
		καφές	καφές	extra lett.gr. mv	39
			κόντες	extra lett.gr. mv	1
		onregelmatig	νους	alleen ev	3
			περίπλους	nom. mv op –οι	5
			overige		2
vrouwelijk
	μητέρα	μητέρα	μητέρα		222
			καρδιά		254
			ώρα	accentverschuiving gen. mv	1057
			πείνα	geen gen. mv	313
		θάλασσα	θάλασσα	accentverschuiving gen.mv	209
			πέστροφα	geen gen. mv	32
			σάλπιγγα	accentverschuiving gen. mv	211
	μαμά	μαμά	μαμά	7
			ψυχή		406
			υπακοή	8
	κόρη	κόρη	νίκη	160
			βιασύνη	geen gen. mv	49
			σκέψη	alt.gen. ev	62
			ζάχαρη	geen gen. mv	13
	κυβερνήση	κυβερνήση	δύναμη	alternatief in gen. ev	965
			κούραση	geen mv	7
		οδός	οδός		5
			διχοτόμος		16
			εγκύκλιος	alternatief in nom.mv op –ες	43
		μαϊμού	αλεπού	extra lett.gr. mv	4
		ηχώ	ηχώ	geen mv	4
			βάβω	nom.mv op –ες	1
		onregelmatig			9
onzijdig
	πεύκο	πεύκο	πεύκο		320
			σίδερο		240
			βουνό	accentverschuiving gen. ev en mv	279
		πρόσωπο	πρόσωπο	accentverschuiving gen. ev en mv	463
			βούτυρο	alternatief in accentverschuiving gen. ev en mv	118
	παιδί	παιδί	παιδί	accentverschuiving gen. ev en mv	72
		κορίτσι βράδυ	τραγούδι	accentverschuiving gen. ev en mv	577
			αρνάκι	geen gen.ev en mv	92
			τσάι	accentverschuiving gen. ev en mv	1
	χρέος	χρέος	μέρος	accentverschuiving gen. mv	64
			μέσος	geen gen.mv	9
			χάος	geen mv	4
		έδαφος	έδαφος	accentverschuiving gen. ev en mv	12
		κύμα	κύμα γάλα	accentverschuiving gen. mv	82
	μάθημα	μάθημα	όνομα	accentverschuiving gen. ev en mv	474
		ντύσιμο	γράψιμο	accentverschuiving gen. ev en mv	39
		κρέας	κρέας	extra lett.gr. mv en gen. ev	3
			φως	extra lett.gr. mv en gen. ev	6
			ον	extra lett.gr. mv en gen. ev	8
			μέλλον	extra lett.gr. mv en gen. ev, accentverschuiving gen. mv	13
		onregelmatig	ήπαρ	extra lett.gr. mv en gen. ev	1
			καθεστώς	extra lett.gr. mv en gen. ev	1
			overige		3

De woordenlijst geeft de verbuiging op basis van de 67 in Prisma vermelde verbuigingen. Indien het woord niet in Prisma staat, is het op basis van Lexigram verbogen en ingedeeld. In de grammatica worden onjuiste verbuigingen vermeden door geschikte keuzes in de voorbeelden.